خلاصه اینکه هیچ کس انکار نمى کند که حقیقتى به نام روح و روان در ما وجود دارد.
اکنون باید دید جنگ دامنه دار «مادى ها» یا «فلاسفه متافیزیک و روحیون» در کجاست؟
پاسخ این سؤال این است که: دانشمندان الهى و روحیون معتقدند غیر از موادى که جسم انسان را تشکیل مى دهد، حقیقت و گوهر دیگرى در او نهفته است که از جنس ماده نیست و بدن آدمى تحت تأثیر مستقیم آن قرار دارد.
به عبارت دیگر: روح یک حقیقت ماوراى طبیعى است که ساختمان و فعالیت آن غیر از ساختمان و فعالیت جهان ماده است، درست است که دائماً با جهان ماده ارتباط دارد ولى ماده و یا خاصیت ماده نیست!
در صف مقابل، فلاسفه مادى و ماتریالیست ها قرار دارند، آنها مى گویند: ما موجودى مستقل از ماده به نام روح یا نام دیگر سراغ نداریم هر چه هست همین ماده جسمانى و یا آثار فیزیکى و شیمیایى آن است.
ما دستگاهى به نام مغز و اعصاب داریم که بخش مهمى از اعمال حیاتى ما را انجام مى دهند و مانند سایر دستگاه هاى بدن مادى هستند و تحت قوانین ماده فعالیت مى کنند.
ما غدّه هایى در زیر زبان داریم به نام «غدّه هاى بزاق» که هم فعالیت فیزیکى دارند و هم شیمیایى، هنگامى که غذا وارد دهان مى شود، این چاه هاى آرتزین! به طور خودکار و کاملاً اتوماتیک شروع به کار مى کنند، و چنان حسابگرند که درست به همان اندازه که آب براى جویدن و نرم کردن