صفحه ٢١

 روى همین جهات است که مردم جهان با تمام تفاوتهائى که در طرز تفکر دارند، در ایمان به مرگ اتفاق نظر دارند. و شاید انتخاب نام «یقین» در دو آیه از آیات قرآن براى «مرگ» اشاره به همین حقیقت است یکى از این دو آیه مى گوید «پروردگار خود را تا لحظه یقین (مرگ) بندگى کن».(9)
و آیه دیگر از قول بدکارن مى گوید: «ما تا لحظه یقین (مرگ) روز جزا را تکذیب مى کردیم».(10)
یعنى; هم نیکوکاران و هم بدکاران در این لحظه قطعى و یقینى به هم مى رسند.
    در لحظه مرگ چه احساسى به انسان دست مى دهد؟
هیچ کس نمى داند در لحظه مرگ چه احساسى به انسان دست مى دهد، چون کسى از این راه برنگشته است که احساس خود را در آن لحظه خاص براى دیگران شرح دهد.
آیا وداع با این زندگى همچون کشیدن یک دندان در حال سر شدن و بى حسى کامل است بدون هیچ ناراحتى، بلکه بازوال تدریجى همه ناراحتیها و در میان آرامش کامل.
و یا آنکه دردناک ترین رنج و عذابى که زبان از شرح آن عاجز است به انسانها دست مى دهد؟
و یا بستگى به روحیات و اخلاقیات و صفات و اعمال افراد دارد؟