4- با مقدّسات بازى نكنيم. (مقدّسات را دستاويز و وسيله ى خدعه قرار ندهيم) «تَتَّخِذُونَ أَيْمانَكُمْ دَخَلًا»
5- قدرت و تعداد و هياهوهاى سياسى و اقتصادى، زمينه ى پيمان شكنى است. «أَنْ تَكُونَ أُمَّةٌ هِيَ أَرْبى مِنْ أُمَّةٍ»
6- يكى از ابزار آزمايش، وفاى به تعهدات است. «يَبْلُوكُمُ اللَّهُ بِهِ»
7- ياد معاد، عامل تقوا و مراعات پيمان ها است. «وَ لَيُبَيِّنَنَّ لَكُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ»
سوره النحل، آيه 93
وَ لَوْ شاءَ اللَّهُ لَجَعَلَكُمْ أُمَّةً واحِدَةً وَ لكِنْ يُضِلُّ مَنْ يَشاءُ وَ يَهْدِي مَنْ يَشاءُ وَ لَتُسْئَلُنَّ عَمَّا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ «93»
و اگر خداوند خواسته بود (همه شما را به طور اكراه و اجبار) يك امّت (مؤمن و) متحد قرار داده بود، (تا ميان شما هيچ اختلافى نباشد، ولى اين اجبار و اكراه خلاف سنّت و برنامه اوست و لذا) هر كه را بخواهد گمراه مى كند (و به حال خودش وامى گذارد) و هر كه را بخواهد (و استحقاق هدايت دارد) هدايت مى كند و قطعاً شما از آنچه انجام مى داديد بازخواست خواهيد شد.
نكته ها:
خداوند همه ى مردم را به طور فطرى هدايت مى فرمايد، ليكن مردم بر اساس اختيار و آزادى كه دارند دو گروه مى شوند؛ گروهى بر خلاف عقل و فطرت راه خلاف را انتخاب مى كنند و توبه نمى كنند، خداوند نيز آنان را به حال خود رها و گمراه مى كند، ولى گروهى همان راه فطرت و اطاعت را انتخاب مى كنند، وخداوند آنان را كمك و هدايت مى كند.
بنابراين مراد از هدايت و گمراه كردن خداوند مرحله ى بعد از انتخاب انسان است. مثلًا هدف معلّم در روز اول تدريس آموزش دادن به همه شاگردان است، ليكن گروهى كه براى فهميدن تلاش مى كنند معلّم وقت خصوصى نيز به آنان مى دهد، ولى شاگرد بازى گوش را به حال خود رها مى كند. راستى اگر هدايت و گمراه شدن انسان اختيارى نبود، در پايان آيه خداوند نمى فرمود: شما بازخواست مى شويد! پس سؤال خداوند نشانه ى آزادى ماست. زيرا