معارف بوک

رؤياى ورود فاتحانه به مسجدالحرام. «1» و يكى هم خوابى كه در اين آيه مطرح است. دو خواب قبلى پس از هجرت و در مدينه بوده، اما اين خواب در مكّه بوده است. البتّه برخى رؤيا را مربوط به معراج دانسته اند، در حالى كه معراج در بيدارى بود و رؤيا ظهور در خواب ديدن دارد.
آن خواب و شجره ى ملعونه يكى است، چون نتيجه ى واحدى دارد و آن فتنه بودن براى مردم است. خداوند اين شجره ى ملعونه و اعمالشان را در خواب به پيامبر صلى الله عليه و آله نشان داد و فرمود كه اين سبب فتنه ى امت توست و با جمله ى «إِنَّ رَبَّكَ أَحاطَ بِالنَّاسِ»، آن حضرت را دلدارى داد.
 «شجرة»، هم به معناى درخت است، هم هر اصلى كه شاخه ها و فروعى داشته باشد. لذا به قبيله هم شجره گفته مى شود. پيامبر نيز فرمود: من و على از يك شجره ايم «أنا و على من شجرة واحدة». «2»
 به سلسله ى نسب و نژاد نيز «شجره نامه» گفته مى شود. پس شجره ى ملعونه، قومى ريشه دارند كه ملعونند.
در آخر اين آيه آمده است كه هشدارهاى الهى نسبت به شجره ى ملعونه، نتيجه اى جز افزايش طغيان بزرگ اينان ندارد. و «طغيان كبير» تنها يكبار و در همين آيه به كار رفته است. پس بايد در قرآن از يك شجره ملعونه واز قوم و قبيله اى سراغ گرفت كه به ظاهر مسلمان، ولى در باطن داراى نفاق وسبب فتنه ى مردم اند.
در قرآن، امور متعدّدى لعنت شده است، مثل: ابليس، يهود، منافقان، مشركان، علمايى كه حقّ را كتمان كردند، آزاردهندگان پيامبر، امّا تنها منافقانند كه همراه مسلمانان وموجب فتنه آنانند، زيرا ابليس و اهل كتاب ومشركين، چهره اى روشن دارند، ولى منافقان به ظاهر مسلمان، پيوسته عامل فتنه بوده اند. «3»
بعضى پنداشته اند شجره ى ملعونه، همان «درخت زقّوم» است كه وسيله ى عذاب الهى است، ولى چيزهاى ديگرى هم وسيله ى عذاب الهى بوده است كه اين نشانه ى لعنت شدن