معارف بوک

به حال ما كه شيطان از ابتدا به قصد اغرا و فريب ما مى آيد. «فَبِعِزَّتِكَ لَأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ» «1»
كلمه «غَوى» از «غَىّ» در برابر رشد است، يعنى راهى كه انسان را از مقصد باز مى دارد. خداوند درباره ى آدم فرمود: «فَغَوى » امّا درباره ى پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله مى فرمايد: «ما ضَلَّ صاحِبُكُمْ وَ ما غَوى » «2»
وسوسه ى شيطان، اختيار انسان را سلب نمى كند، از اين رو بعد از وسوسه شدن، انسان مورد ملامت خود و ديگران قرار مى گيرد، در حالى كه اگر وسوسه، اختيار انسان ها را سلب مى كرد، ديگر كسى از آنها انتقاد نمى كرد.

گناه حضرت آدم 
در ارتباط با جمله «عَصى  آدَمُ رَبَّهُ فَغَوى » چند احتمال داده شده است:
الف: آدم گناه نكرد، بلكه مرتكب ترك اولى شد و «غوى» يعنى رشد نكرد، نه اينكه گمراه شد.
ب: نهى آدم از درخت ممنوعه، نهى ارشادى بود، نه نهى مولوى. «3»
ج: «عصيان» هم در ترك واجب بكار مى رود و هم در ترك مستحب. «4»
امّا هيچ كدام از اين احتمالات مورد پذيرش نيست زيرا؛
اوّلًا: اين آيه و آيات مشابه آن صراحت در عصيان آدم دارند.
ثانياً: دليلى بر ارشادى بودن نهى نداريم.
ثالثاً: ادعاى نبودن حكم تكليفى در آن زمان درست نيست، زيرا در اين صورت بايد بگوييم كه شيطان هم مرتكب خلافى نشده و گناه نكرده است.
رابعاً: مگر توبه از كار منهىّ عنه با نهى ارشادى معنا دارد؟
خامساً: عصيان در قرآن، تنها به معناى گناه بكار رفته است.
بنابراين بهتر است به سراغ امام معصوم برويم آنجا كه مأمون از امام رضا عليه السلام پرسيد: اگر پيامبران معصومند، پس معناى آيه «وَ عَصى  آدَمُ رَبَّهُ فَغَوى » چيست؟ امام عليه السلام فرمودند:
 «كان ذلك من آدم قبل النبوة ... من الذنوب التى تجوز على الانبياء قبل نزول الوحى عليهم ...» يعنى نافرمانى حضرت آدم قبل از بعثت او بوده است و خلافى بوده كه ارتكاب آن با مقام نبوّت منافاتى ندارد.
پيام ها:
1- راه نفوذ شيطان، تمايلات انسانى است. «هَلْ أَدُلُّكَ عَلى  شَجَرَةِ الْخُلْدِ» (شيطان بر نيازها وخواسته هاى آدمى آگاه بوده است لذا آدم را از راه ميل به جاودانگى، اغفال كرد. آرى آرزوهاى طولانى ودراز، انسان را به گناه مى كشاند.)
2- شياطين از نام ها و عناوين زيبا و جذاب براى انحراف مردم و مقاصد شوم خود استفاده مى كنند. «هَلْ أَدُلُّكَ عَلى  شَجَرَةِ الْخُلْدِ»
3- دروغ، ابزار شيطان براى فريفتن انسان هاست. «هَلْ أَدُلُّكَ عَلى  شَجَرَةِ الْخُلْدِ»
4- اگر اولياى الهى لغزش داشته باشند، فوراً تنبيه مى شوند. «فَبَدَتْ»
5- ظاهر شدن زشتى ها وبرهنگى، اوّلين اثر عصيان آدم بود. «فَبَدَتْ لَهُما»