صفحه ٣٥٠

13- سلام دادن در پايان سخن، از آداب سخن است. «والسلام على ...»

سوره طه، آيه 49 - 51

قالَ فَمَنْ رَبُّكُما يا مُوسى  «49»
 (فرعون) گفت: اى موسى! پس پروردگار شما دو نفر كيست؟!
قالَ رَبُّنَا الَّذِي أَعْطى  كُلَّ شَيْ ءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدى  «50»
 (موسى) گفت: پروردگار ما كسى است كه به هر چيزى آفرينش خاص آن را عطا كرده وآنگاه (آن را به راه كمال) هدايت فرمود.
قالَ فَما بالُ الْقُرُونِ الْأُولى  «51»
 (فرعون) گفت: پس حال نسل هاى پيشين چگونه است؟!

نكته ها:
 «بالُ» به معناى فكر است، ولى به معناى حال نيز بكار مى رود.
آنچه در نزد فرعون مطرح بود، ربوبيّت است، نه الوهيت و خالقيت، زيرا او ادعاى خالقيت نمى كرد و خود نيز الهه داشت؛ «وَ يَذَرَكَ وَ آلِهَتَكَ» «1» و ساير كفّار نيز «اللَّهُ» را بعنوان خالق قبول داشتند، وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ* ... لَيَقُولُنَّ اللَّهُ «2»*، بلكه ادعاى فرعون، رهبرى و حاكميّت مطلقه خودش بود، از اين روى موسى عليه السلام در جواب فرمود:
خالق، مدبّر و حاكم هستى يكى است.
همه ى انبيا مردم را دعوت به توحيد كرده و تنها راه كمال و هدايت را از جانب خدا دانسته اند: حضرت ابراهيم عليه السلام فرمود: «الَّذِي خَلَقَنِي فَهُوَ يَهْدِينِ» «3»، خدايى كه مرا آفريد پس او مرا هدايت كرد. موسى عليه السلام فرمود: «أَعْطى  كُلَّ شَيْ ءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدى » «4» او به هر چيز آفرينش داده و هدايت كرد و حضرت محمّد صلى الله عليه و آله فرمود: «الَّذِي خَلَقَ فَسَوَّى، وَ الَّذِي قَدَّرَ