نكته ها:
اين آيه بشارتى به نيكوكاران و هشدارى به خلافكاران است كه اعمال شما بى كم و كاست، كيفر و پاداش داده مى شود، چنانكه فيض كاشانى مى گويد:
هشدار كه هر ذرّه حسابست در اينجا ديوان حسابست و كتابست در اينجا
«خَرْدَلٍ» نام گياهى است كه دانه هاى بسيار ريز سياه دارد و در كوچكى و حقارت، ضرب المثل شده است.
«ميزان» به معناى وسيله ى سنجش، بارها در قرآن مجيد مطرح شده و مورد تأكيد خداوند متعال قرار گرفته است. ناگفته پيداست كه سنجش هر چيزى با وسيله اى متناسب با آن صورت مى پذيرد، مثلًا براى سنجش درجه ى هوا، آن را با دماسنج، براى اندازه گيرى طول، آن را با متر و براى سنجش وزن اشيا، آن را با كيلو محاسبه مى كنند. بديهى است كه براى سنجيدن انسان و اعمال او نيز از وسيله اى متناسب با او كه همان انسان كامل است استفاده شود، همانطور كه در روايات آمده است: امامان معصوم و انبيا و اوصيا عليهم السلام موازين قسط هستند. «1» و در زيارتنامه ى اميرالمؤمنين علىّ عليه السلام نيز مى خوانيم: «السلام على ميزان الاعمال» «2» سؤال: اگر واقعاً محاسبات خداوند، اينچنين دقيق است، پس ديگر عفو و كرم الهى چه جايگاه و توجيهى دارد؟!
پاسخ: حسابرسى يك اصل است و لطف و بخشش اصل ديگر كه هر كدام در جاى خود محفوظ است و منافاتى با ديگرى ندارد.
سؤال: در بعضى آيات آمده است كه خداوند براى گروهى از مردم، ميزانى برپا نمى كند، «فَلا نُقِيمُ لَهُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ وَزْناً» آيا ميزان براى افراد خاصّى خواهد بود؟
پاسخ: خير، ميزان براى همه ى انسان ها اقامه خواهد شد، امّا از آنجا كه ميزان براى محاسبه ى اعمال است، وقتى تبهكارى چيزى در بساط ندارد تا ارائه كند و جهنّمى بودنش