صفحه ٢٦٨

 الاخِرَةِ; این جهان کشتگاه جهان دیگر است». با توجه به مفهوم «مزرعه» روشن مى شود آنچه در آنجا مى درویم محصول و تکامل یافته همان بذرهاى اعمال نیک و بدى است که در اینجا افشانده ایم.
اگر ما چند گرم بذر خار مغیلان در راه خود بیفشانیم و پس از چند سال خود را با یک میدان وسیع خارهاى جانگداز که به حکم اجبار باید از لابه لاى آنها عبور کنیم روبه رو ببینیم، آیا چیزى جز محصول عمل خود را دریافت داشته ایم؟
همانطور که اگر چند گرم بذر گل در زمین هاى اطراف خود بپاشیم و پس از مدتى با صحرایى از گلهاى خوشبو که بوى عطر دل انگیزشان جان انسان را تازه مى کند، و زیبایى آنها چشم را نوازش و دل را آرامش مى بخشد، روبه رو شویم، با همان نتیجه عمل خود روبه رو شده ایم.
نه در صورت اول کسى به ما ستم کرده و نه در صورت دوم چیزى بى جهت و بدون حساب دریافت داشته ایم، و در هر دو صورت محصول عمل خود را بازیافته ایم (دقت کنید).
حال مى پرسیم اگر آن خارها و این گلها جاودانى و ابدى باشند و ما را براى همیشه در شکنجه یا لذت فرو برند آیا کسى در اینجا مقصر است؟ یا با مسأله عدالت منافاتى دارد؟ و یا حق شکایت از این وضع را داریم؟
اگر دریافت و برداشت ما از مسئله پاداش و کیفر جهان پس از مرگ چنین باشد، همه علائم استفهامها از پیرامون این مسئله برچیده خواهد شد (باز هم دقت کنید).
در بحث «خلود» و بحث «تجسم اعمال» باز هم مشروحتر در این زمینه صحبت خواهیم کرد.