صفحه ٢٦٤

امروز ترازوهاى دقیق هست که حتى وزش باد و نوشتن یک کلمه روى آن اثر مى گذارد، و نیز میزانهائى براى سنجش فشار خون، حرارت بدن، و حتى مقدار استعداد و هوش انسان وجود دارد، اما هیچ میزانى براى سنجش نیکى و بدى عمل و اندازه اخلاص و حسن نیت و چگونگى انگیزه هاى اعمال در دست نداریم، مثلاً در روایتى مى خوانیم که: «ریاکارى و تظاهر، گاهى درنیت و عمل انسان به قدرى مخفیانه وارد مى شود که از حرکت مورچه سیاه بر سنگ سخت در شب ظلمانى هم مخفى تر است».
مسلماً حرکت چنان مورچه اى بر آن سنگ اثر مى گذارد و از برخورد پاى او به سنگ صدائى بلند مى شود و حتى آن سنگ را مى ساید، اما بقدرى ناچیز است که ما با هیچ وسیله اى نمى توانیم آنها را اندازه گیرى کنیم، و به طریق اولى براى نفوذ افکار نادرست در نیت انسان که از این هم دقیقتر و باریکتر است، هیچ وسیله سنجشى در دست نیست، اما در جهان دیگر چنین مقیاسهایى بطور مسلّم وجود دارد، همین اندازه مى دانیم هست اما از چگونگى و کیفیت آن هیچ اطلاعى نداریم تنها شبحى از دور مى بینیم.