پرونده اى مى باشد و مسلماً نامه عملى که به دست راست نیکوکاران و به دست چپ بدکاران داده مى شود و آیات قرآن میگوید آنها قادر به انکار محتویات آن نیستند نوعى از این پرونده هاى اثرى است که شاید تصور آن هم امروز براى ما مشکل باشد.
و از اینجا مشکل دیگرى براى ما حل مى شود که چگونه قرآن مى گوید: «وَاللّهُ سَرِیعُ الْحِسَابِ; خداوند به سرعت حساب خلایق را مى رسد».(97)
زیرا حساب همه در آنجا روشن است، این حساب مجموعه اثرات اعمال نیک و بدى است که در وجود هر کس متراکم شده، و همواره نتیجه آن معلوم و مشخص مى باشد.
گاهى براى نزدیک ساختن این حقیقت به ذهن، به یک مثال ساده - و شاید از جهاتى دور از مقصود - متوسل مى شویم مى گوییم اتومبیلهاى معمولى ممکن است در طول عمر خود راه هاى زیادى در جاده هاى مختلف را پیموده باشند بدون آنکه حتى راننده آن به خاطر داشته باشد تا چه رسدکه بتواند به حساب آنها برسد ولى هر لحظه اراده کنیم با یک نگاه به کیلومتر شمار آن، مى توانیم مقدار راهى را که پیموده دقیقاً تعیین نماییم که این نیز یک گواه اثرى است، چون پیوند سیم کیلومتر شمار با دستگاه هاى حرکت ماشین دائماً روى آن اثر گذارده و آن را به حرکت در مى آرود.
در محاسبه هاى معمولى اشتباه وجود دارد، حساب با انگشت با اعداد با چتکه و حتى با مغزهاى الکترونیکى، اما یک نوع حساب در این جهان داریم که در آن اشتباه نیست، مثلاً کنده هاى درختان هر سال قشرى بر خود مى افزایند که روشنگر سن آنهاست، همچنین طبقات یخ، این حسابى است