صفحه ٣٤

شما اگر براى فهم خطبه حضرت زهرا عليهاالسلام كه در مسجد مدينه ايراد فرمودند، وقت بگذاريد، مى بينيد گويا اين خطبه؛ مادرِ نهج البلاغه است. نهج البلاغه اى كه بسيار فصيح و بليغ و عميق است. اين خطبه وقتى بيان شده كه صاحب نهج البلاغه هنوز سخنى نگفته است. اكثر خطبه هاى نهج البلاغه در زمانى ايراد شده است كه حضرت على عليه السلام حاكم بودند، ولى فاطمه زهرا عليهاالسلام اين صحبت ها را در همان ابتداى رحلت پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله وسلم ايراد كرده اند. ما در سلسله بحث هاى خود در شرح اين خطبه سعى در توجه به منظر سياسى و جامعه شناختى و تاريخى آن داشته ايم، در حالى كه اين خطبه ظرفيت توجه به آن را از مناظر ديگر نيز دارد.

نگاهى به سوى آسمان معنويت
شما بايد از خودتان بپرسيد كه چرا حضرت در خطبه شان با اين كه بناى اعتراض به وضع سياسى زمانه خود را دارند، چشم ما را به سوى آسمان مى اندازند؟ از اين كار حضرت بايد بفهميم كه اگر شيعه هم باشيم و با تفكر شيعى هم حاكم شويم، ولى چشممان زمينى باشد، كنار فاطمه عليهاالسلام نخواهيم بود، نهايتاً همان بنى عباس هستيم. بنى عباس علوى اند و طرف حاكميت على عليه السلام بودند، ولى زمينى اند؛ پس بايد مواظب اين خطر بزرگ زمينى شدن باشيم. لذا اوّلين پيامى كه خطبه حضرت دارد، قبل از اين كه وارد مسائل ديگر شوند، اين است كه مى بينيد حضرت چشم خود را به آسمان انداخته اند و سخن خود را با «الْحَمْدُللهِ عَلي مَا انْعَمَ .....» شروع مى كنند، يعنى مى خواهند بگويند: «اى انسان ها! ساحت حيات شما