صفحه ٢٣٢

11. اخلاق با حیوانات
ما حق نداریم به هر شکلى که مایلیم با حیوانات رفتار کنیم و لذا سفارش شده که به صورت حیوان شلّاق نزنید و هنگامى که دو سوار به همدیگر مى رسند و مى خواهند سلام و احوال پرسى کنند، ابتدا از حیوان پیاده شوند، سپس به گفتگو بپردازند و پشت حیوان را محلّ احوال پرسى و گفت و شنود قرار ندهند.(1)
ما بایقین ادّعا مى کنیم دستوراتى که در اسلام به عنوان حمایت از حیوانات مطرح شده در هیچ تشکیلاتى وجود ندارد.

12. اخلاق دربرابر محیط زیست
آیا ما حق داریم محیط زیست را آلوده کنیم؟ آیا مى توانیم درختان جنگل را بى رویه قطع نماییم؟ آیا کسانى که به منظور تفریح به جنگل مى روند و آتشى روشن مى کنند، حق دارند آن را روشن رها کرده و بروند؟ آیا مردم حق دارند آب آشامیدنى را آلوده کنند؟ قطعاً پاسخ همه این سؤالات منفى است، زیرا ما نباید خیال کنیم آب و هوا و سبزه و درختان و جنگل و دیگر امکانات محیط زیست فقط براى ماست. بلکه تنها به نسل فعلى هم تعلّق ندارد، بلکه آیندگان هم در آن سهیم اند. اسلام درمورد مسائل مختلف محیط زیست برنامه دارد.