پادشاه مصر خوابى دید و همه معبّران مصر در تعبیر آن عاجز ماندند، همان شخص که حضرت یوسف (علیه السلام) خوابش را تعبیر کرد، آن حضرت را براى تعبیر خواب پادشاه معرّفى کرد و یوسف پیامبر (علیه السلام) براى خواب پادشاه تعبیر صحیح و حکیمانه اى بیان کرد، که هم سبب رهایى آن حضرت از زندان شد، هم زلیخا و دیگر زنان مصر مجبور شدند اعتراف کنند که حضرت یوسف (علیه السلام) بى گناه بوده است و هم آن حضرت به مقام عزیزى مصر برسد. بنابراین، گاهى چیزى در ظاهر بلاست؛ ولى درحقیقت مقدّمه توفیقات الهى است.
در روایتى داریم که یکى از نعمت ها (توفیقات) این است که انسان در جایى باشد که اسباب معصیت فراهم نباشد.(1) مثلاً در مکانى باشد که شراب وجود نداشته باشد. بنابراین، توفیق انواع و اقسام و اسباب و مراحلى دارد که باید درمورد تک تک آن ها بحث شود.
نکته سوم: اسباب توفیق
همان گونه که گذشت، خداوند حکیم نه بى دلیل به کسى توفیق مى دهد و نه بدون علّت از کسى توفیق را سلب مى کند، بلکه هر دو روى حساب و کتاب است. شخصى که اسباب شمول توفیق را فراهم کند، توفیق الهى شامل حالش مى شود و کسى که اسباب