از دروغ، دست نزدن به سرقت، به سراغ تهمت نرفتن، اجتناب از شایعه پراکنى و احتراز از دیگر محرّمات فقهى نیز آثار مهمّى دارد و راه سیر و سلوک و تخلّق به اخلاق اسلامى را هموار مى کند.
مستحبات فقهى هم جنبه اخلاقى دارد. یکى از مستحبات، عیادت از بیماران است(1) که از نظر اخلاقى نیز امرى پسندیده محسوب مى شود. ایثار وفداکارى نیز در مواردى که به حدّ وجوب نرسیده از مستحبات است. این مستحب فقهى نیز مورد تأکید علماى علم اخلاق است.
دایره اخلاق وسیع تر است
همان گونه که گذشت، تمام احکام فقهى جنبه اخلاقى دارد و از آن جدا نیست، امّا عکس آن متفاوت است. یعنى مواردى وجود دارد که واجب یا حرام فقهى نیست امّا وجوب یا حرمت اخلاقى دارد، یعنى اخلاق در درجه بالاترى قرار گرفته و برخى از مستحبات و مکروهات فقهى در زمره واجبات و محرّمات اخلاقى جاى مى گیرد.
به عنوان نمونه، به روایت زیر توجّه کنید که دست روى سه چیز گذاشته که از نظر فقهى حرام نیست؛ امّا محرَّم اخلاقى به شمار مى رود: