صفحه ٢١١

پروردگارت را در دل خود، از روى تضرع و خوف و (در زبان) آهسته و آرام ياد كن.
ياد خدا نياز به داد و فرياد ندارد. شايسته نيست انسان نعره بزند و اسم خدا را بر زبان بياورد. اين آيه بما دستور مى‌دهد كه ذكر خدا به صورت زمزمه و زيرلب باشد. البته در مواردى كه ذكر الله «شعار» تلقى مى‌شود، مثل «اذان» يا «تكبير» در ميدان نبرد، بايد بلند باشد تا هدف مورد نظر تأمين شود.

آرامش، تنها در سايه ياد خدا
زندگى انسان در اين جهان همواره با اضطرابها و دلهره ها همراه است، حتى بعضى مكتب هاى «انسان شناسى» اضطراب و دلهره را مقوّم وجود و زندگى انسان و به عبارت ديگر، فصل مميّز انسان مى‌دانند، مى‌گويند: انسان بودن انسان به اين است كه اضطراب و دلهره داشته باشد. البته اين نظر خيلى افراطى است، امّا بخشى از حقيقت را بيان مى‌كند. انسانها معمولاً در اثر عوامل گوناگون دچار نوعى اضطراب و دلهره هستند؛ همواره نگران آينده هستند. گو اينكه اين حالت از جهاتى مفيد است و مى‌تواند اثرات مثبتى داشته باشد، ولى اساساً حالت مطلوبى نيست؛ انسان فطرتاً طالب آرامش خاطر است. اگر كم و بيش، نگرانيهايى دارد، بايد در سايه آرامش بالاترى محو شود؛ عمق دل انسان بايد آرام و مطمئن باشد، نگرانيهاى جزيى بايد همانند موجهاى سطحى باشند كه بر سطح دريا ظاهر مى‌شود، امّا عمق دريا آرام است. ژرفاى قلب انسان نيز بايد آرام و با اطمينان باشد و نگرانيها همچون امواج سطحى و زودگذر باشند وگرنه زندگى بر انسان تيره و تار خواهد شد.