كلمات با زبان، بدون هيچگونه توجّه قلبى، دعا به حساب نمى‌آيد. بنابراين، دعا بايد با خواست جدّى قلبى همراه باشد.
از آنچه گذشت روشن شد كه حقيقت دعا چيزى جز عبادت نيست، بلكه بالاترين عبادت و به تعبير حديث شريف «مُخ» تمام عبادات است و اظهار بندگى در برابر مالكيت مطلق الهى.
تأثير استقلالى دعا
آيا دعا مى‌تواند مستقلاًّ سبب اجابت باشد و پديده اى صرفاً در اثر دعا و بدون اسباب عادى تحقّق پيدا كند؟ اين بحثى است كه به مسائل اعتقادى و فلسفى مربوط مى‌شود و در آنجا مورد بررسى و كنكاش قرار مى‌گيرد. در اينجا به اين بحث تنها اشاره مى‌شود:
از نظر قرآن، جواب اين سؤال مثبت است. در قرآن نمونه هايى ذكر شده است كه بدون استفاده از اسباب ظاهرى، دعا سبب تحقّق امرى شده است؛ از جمله دعاى حضرت زكريّا(عليه السلام) كه موجب شد خداوند در پيرى فرزندى (يحيى(عليه السلام) ) به ايشان عطا فرمايد. موارد ديگرى نيز ذكر شده است كه بدون وجود اسباب عادى و صرفاً در اثر دعا كارى تحقّق پيدا كرده است. پس اين مطلب از نظر قرآن قابل انكار نيست.
آيا اين مسأله موجب استثنا در سنّتهاى الهى نمى‌گردد؟ آيا موجب نقض قانون عليّت نمى‌شود؟ با توجه به اينكه، اراده الهى بر اين تعلّق گرفته است كه امور از طريق علل خود انجام شود: