صفحه ٢٣٣

كه «وَ آتِ ذَاالْقُرْبي حَقَّهُ وَ الْمِسكينَ وَ ...» «1»
 يعنى؛ حق نزديكان و مساكين و ... را بده.
اكثر مفسّرين شيعه و سنّى مى گويند با نزول اين آيه، پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم فدك را به حضرت فاطمه عليهاالسلام دادند. «2» وقتى خليفه اول سركار آمد اين قضيه را ناديده گرفت و با وجود اين كه كارگران حضرت زهراء عليهاالسلام در فدك كار مى كردند- و نه كارگران حضرت محمد صلى الله عليه و آله وسلم- آنها را از فدك بيرون كرد و گفت فدك مالُ التَّرَكه پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم است و پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم هم گفته است كسى از من ارث نمى برد. خليفه در ابتدا فدك را به عنوان ارث مطرح كرد، سپس گفت پيامبر صلى الله عليه و آله وسلم هم فرمود كسى از من ارث نمى برد. در نتيجه؛ فدك از آن مسلمين است و من مى خواهم به مسلمين برگردانم. همين طور كه ملاحظه مى كنيد ظاهرِ استدلال خليفه، مردم پسند است و از اين طريق؛ علاوه بر اين كه فدك را از فاطمه زهرا عليهاالسلام گرفت، به گونه اى وانمود كرد كه به نفع مردم دارد كار مى كند. «3»
 

 (1)- سوره اسراء، آيه 26.
 (2)- تفسير مجمع البيان در ذيل همين آيه از قول ابوسعيد خدرى نقل مى كند كه چون اين آيه نازل شد، پيامبرصلى الله عليه و آله وسلم فدك را به فاطمه عليهاالسلام دادند.
 (3)- ابن ابى الحديد مى نويسد: از على بن فارقى مدرس مدرسه بغداد پرسيدم: آيا فاطمه عليهاالسلام در مورد اين كه فدك از آن اوست راست مى گفت؟ او پاسخ داد: آرى. گفتم: اگر او راست مى گفت چرا فدك را به او برنگرداندند؟ على بن فارقى پاسخ داد، اگر آن روز فدك را به او مى دادند، روز ديگر خلافت شوهرش را ادعا مى كرد، و او هم نمى توانست ادعاى فاطمه عليهاالسلام را رد كند، زيرا پذيرفته بود هرچه دختر پيامبر بگويد راست و درست است (اسرار و آثار سقيفه از آقاى قنبرى ص 129).