صفحه ١٢٨

بر اساس عقايد حق و اعمال صالح ادامه دهيد، حاصل و جزاى اين زندگى بر اساس بهترين اعمالى است كه در طول عمر انجام داده ايد. عمده آن است كه متوجه باشيم آنچه نزد خداوند است پايدار و باقى است و اگر خواستيم در قيامت با خلأ وجودى خود روبه رو نشويم بايد به جاى پيروى از وَهميات و خيالاتِ خود و اهل دنيا، از دستورات الهى پيروى كنيم تا به خدا وصل شويم و جان ما به حقايق پايدار الهى مرتبط شود.
در قيامت، احساس خلأها و نداشتن هايى كه مى بايد داشت يكى از سخت ترين عذاب ها است، يا بگو پايه كل عذاب ها همين مسئله ى علم به «نداشتن هايى» است كه بايد داشت. در آن عالم به خوبى احساس مى كنيم كه ظرفيتِ چه كمالاتى در ما بود كه با اتصال به خداوند و انجام اعمال صالح آن ظرفيت از حالت بالقوه به بالفعل در مى آمد و آن ها را بالفعل نكرديم. علم به اين كه خيلى چيزها مى توانستيم بشويم و نشديم موجب احساس نداشتن و خلأ در ما مى شود. اگر استعداد داشتن كمالات را نداشتيم و علم به نداشتن آن را نيز احساس نمى كرديم، عذابى هم در درون ما شعله نمى كشيد. ولى علم به نبودن ها و علم به خلاءهايى كه بايد موجود مى شد، بسيار سخت است. در اين دنيا از طريق اتصال به خداى باقى و اتصال به اسماء الهيه مى توان اين خلأها را جبران كرد و لذا فرمود: «مَا عِندَكُمْ يَنفَدُ وَمَا عِندَ اللّهِ بَاقٍ»؛ آنچه در نزد شما است ناپايدار و زوال پذير است و آنچه نزد خداوند است باقى و پايدار است. زيرا در هر قضيه اى، يك طرف آن نفسانى و وجه الخلقى است، و طرف ديگر آن الهى و وجه الحقى است. طرف الهى آن مى ماند ولى طرف بشرى و دنيايى