صفحه ٨٣

خود كمك كنيد، بزرگانتان را محترم بشماريد و به كودكانتان ترحم كنيد و صله رحم نمائيد.
عنايت بفرمائيد كه اين دستورات، روح را لطيف مى كند زيرا ما در اصلاح خود و جهت رسيدن به بهترين نتيجه در رابطه با روزه، دو نوع دستور داريم، يك نوع دستور براى انجام روزه و نيت روزه دارى است كه بايد تلاش كنيم آن عمل براى خدا باشد. يك نوع دستور از نوع اخير است كه رابطه و نسبت ما را با اطرافمان تصحيح مى كند و عشق به انسان ها را در ما رشد مى دهد، زيرا «در سينه ى پُركينه، اسرار نمى گنجد». روح لطيف مى تواند به حق نظر كند و براى لطيف كردن روح فرمودند: «تَصَدَّقُوا عَلي فُقَرائِكُمْ وَ مَساكينِكُمْ» در اين ماه به فقرا و مساكين كمك كنيد تا رذيله ى بخل را در خود بكُشيد. دلى كه بخيل است به خود نظر دارد و نمى تواند با خدا ارتباط برقرار كند، انسانى كه غم فقراء را نمى خورد داراى روح خشن و سختى است.
اين كه فقرا را از مساكين جدا نام بردند به جهت آن بود كه متوجه شويم دو نوع نيازمند داريم. محمدبن مُسْلم مى گويد از امام باقر (ع) يا از امام صادق (ع) از تفاوت بين فقير و مسكين پرسيدم، حضرت فرمودند: «الْفَقِيرُ الَّذِي لَا يَسْأَلُ وَ الْمِسْكِينُ الَّذِي هُوَ أَجْهَدُ مِنْهُ الَّذِي يَسْأَل» «1» «فقير» كسى است كه سؤال نمى كند و «مسكين» كسى است كه نياز او از فقير بيشتر است و مجبور شده براى رفع نيازش سؤال كند. وقتى حضرت (ص) مى فرمايند: بايد به فكر فقيران و مساكين بود، نظر دارند به اين