صفحه ٢٧٢

آن روز بپردازيد اين فرصت به اين معنا است كه خدا لطف و كرمى به ما كرده و ما را در فراغت قرار داده است تا در آن فرصتِ تنهايى به بهترين نحو ميهمانش باشيم، معونه ى ارتباط با خدا دو چيز است: يكى «گرسنگى» و ديگرى «تنهايى» و اين هر دو در ماه رمضان فراهم است تا ميزبان به بهترين نحو از ميهمان پذيرائى كند.
 «وقتى انسان در ميدان ماه رمضان به جايى رسيد كه از مشاهده ى غير حق روزه گرفت و رسيد به اين كه: «لَيْسَ فِي الدَّارِ غَيْرُهُ دَيّار» در عالم هستى غير از او ديّارى وجود استقلالى ندارد و با تمام وجود احساس كرد جز او هيچ مؤثرى در عالم نيست، و متوجه شد همه جا او حاكم است و با كمال تعجب اين حقيقت را ملاحظه كرد كه: «إنّا لله وَ إنّا إلَيْهِ رَاجِعُونَ» همه از خداييم و همه به سوى او در سير هستيم، در اين حال انسان به توحيد رسيده است».
آيا براى انسان زشت نيست كه وقتى مُرد، تازه به خدا برسد؟! اگر همين امروز در وسط خيابان حادثه اى اتفاق افتاد مگر جز اين است كه آن حادثه به دست خدا بود و به او برمى گردد؟! پس بايد همواره در منظر خود متوجه اين حقيقتِ توحيدى باشيد كه «إنّا لله وَ إنّا إلَيْهِ رَاجِعُون» همه ى ما با همه ى لوازمِ زندگى از خدائيم و به او برمى گرديم و اين مربوط به فردا نيست. اين يك حقيقت است كه هميشه در همه ى امور عالم در جريان است. اين كه فعلًا ما اينجا نشسته ايم لطف خداست، اين لطف از اوست و به او برمى گردد. وقتى نور لامپ اتاق را روشن مى كنيد نور از لامپ تشعشع مى كند و همين حالا به لامپ وصل است. رابطه ى تمام موجودات عالم نسبت به خدا، حقيقتاً همين طور است. اين عالم كه همواره و در حال