صفحه ١٨٦

توحيد با مقام جامعيت قرآن مرتبط مى شود و مى تواند در هر آيه اى همه ى قرآن را بيابد. در رابطه با نظر به جامعيت قرآن علامه طباطبائى «رحمة الله عليه» مى فرمايند: من همه ى قرآن را در يك سوره ى كوچك قرآن مى يابم.
در ماه رمضان آنچنان قلب ها از كثرات به سوى وحدت سير مى كند كه با رجوع به يك آيه، حقيقت وحدانى قرآن بر قلب روزه داران تجلى مى كند و اوج اين حالت در شب قدر است كه همه ى قرآن در مقام وحدانى آن، برقلوب مستعد نازل مى گردد به طورى كه آن قلوب با نظر به مقام تفصيلى قرآن كه طى 23 سال نازل شده، به مقام وحدانى آن منتقل مى شوند، البته صورت كامله ى اين حالت، قلب مبارك پيامبر (ص) و امام (ع) است كه داراى علم اجمالى در عين كشف تفصيلى است. بنده خواستم اين نكته روشن شود كه چرا رسول خدا (ص) مى فرمايند: در اين ماه يك آيه ثواب يك ختم قرآن دارد و انجام يك فريضه ثواب هفتادسال در غير اين ماه را دارد. گفت:

         بيا اين بار اى دل در بكوبيم             بيا اين بار محكم تر بكوبيم 

چون همه ى شرايط و ابزار كار فراهم است. از خود بپرسيم:

         اى دل به سوى يار گذارى نمى كنى؟             ابزار جمع دارى و كارى نمى كنى؟

شرايط تجلى نور توحيد به عالى ترين صورت فراهم است تا راهِ عبور از كثرت به سوى وحدت گشوده شود. اگر راه را پيدا كرديد بعد از ماه رمضان سرگردان نيستيد. اگر قلب، راهِ رجوع إلى الله را پيدا كرد ديگر بدون انقطاع جلو مى رود و به چيزهايى مى رسد كه در هيچ كتاب و مدرسه اى پيدا نمى شود. اين آيه را ساده نگيريد كه مى فرمايد: «لَيْلَةُ الْقَدْرِ