آرامش و اطمينان ره آورد ذكر خدا
در قرآن و روايات توجه زيادى به مسأله ذكر شده و اهميتى شايان براى آن بيان گرديده، آن چنان كه انسان را به شگفتى وا مى‌دارد. مثلاً هدف نماز كه ستون دين است ذكر خداوند دانسته شده است: وَ أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِكْرِي.(75) در آيه اى ديگر ذكر خدا برتر و والاتر معرفى گرديده است:
إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَرِ وَ لَذِكْرُ اللّهِ أَكْبَرُ؛(76) همانا نماز از كار زشت و ناپسند باز مى‌دارد، و قطعاً ياد خدا بالاتر است.
البته درباره جمله «وَ لَذِكْرُ اللّهِ أَكْبَرُ» مفسرين تفسيرهاى متفاوتى ذكر كرده اند. برخى گفته اند آن بخش از نماز كه ذكر است از ساير بخش ها برتر است. برخى گفته اند ذكر از نماز برتر است. برخى نيز گفته اند نماز از آن جهت كه ذكر است از ساير اعمال برتر است. اما به هر حال، خداوند متعال در اين آيه به نحو مطلق ذكر را برتر قرار داده است. اين اهميت و عنايت به ذكر، حاكى از ثمرات و فوايدى است كه ذكر دارد. ما پيش تر درباره فوايد ذكر سخن گفتيم. در اين خطبه نيز حضرت در آغاز، براى تشويق افراد به ياد كردن خداوند، بخشى از فوايد ذكر را بر مى‌شمارند.
چنان كه پيش تر بيان كرديم، خداوند يكى از فوايد ذكر را اطمينان يافتن قلب ذكر مى‌كند: أَلاَ بِذِكْرِاللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ.(77) بر اساس ادبيات عرب، تقديم جارّ و مجرور در اين آيه افاده حصر مى‌كند و بيان گر اين است كه هيچ چيز جز ياد خدا باعث آرامش و اطمينان دل نمى گردد. گاهى ما تعبداً