وَ زِنْ نَفْسَكَ قَبْلَ أَنْ تُوزَنَ و تَجَهَّزْ لِلعَرْضِ الأَكْبَرِ يَوْمَ تُعْرَضُ لاتَخْفى عَلَى اللّهِ خافِيَةٌ؛ و خويشتن را بسنج پيش از آن كه تو را بسنجند و براى عرضه به پيشگاه خداوند در روز رستاخيز آماده باش كه هيچ چيز بر خداوند پنهان نمى‌ماند.
ميزان و سنجش اعمال از باورهاى اعتقادى ما است و ما معتقديم كه در روز قيامت كفّه اعمال نيك و بد ما را با يكديگر مقايسه مى‌كنند. حال اگر ما خود به سنجش اعمالمان بپردازيم و بنگريم كه گناهانمان سنگين تر شده است، تلاش مى‌كنيم كه بارمان را سبك كنيم. اما اگر در مقام سنجش اعمال خويش بر نيامديم و گناهانمان را نسنجيديم و به تأثير آن‌ها بر روحمان پى نبرديم، روزى پاى ميزان الهى حاضر مى‌شويم و آن جا رسوا و دچار حسرت مى گرديم.
كيفيت محاسبه نفس
چنان كه گفتيم، آيات و روايات فراوانى در زمينه محاسبه نفس وارد شده، اما در كمتر جايى به تفصيل كيفيت محاسبه نفس ذكر شده است. در اين خطبه حضرت كيفيت حساب رسى اهل ذكر بر اعمال خويش را به تفصيل بيان مى‌كنند و مى‌فرمايند:
فَلَوْ مَثَّلْتَهُمْ لِعَقْلِكَ فِى مَقَاوِمِهِمُ الْمَحْمُودَةِ وَ مَجَالِسِهِمُ الْمَشْهودَةِ وَ قَدْ نَشَرُوا دَوَاوِينَ أَعْمَالِهِمْ وَ فَرَغُوا لِمُحَاسَبَةِ أَنْفُسِهِمْ عَلى كُلِّ صَغِيرَة وَ كَبِيرَة أُمِرُوا بِهَا فَقَصَّرُوا عَنْهَا أَوْ نُهُوا عَنْهَا فَفَرَّطُوا فِيهَا وَ حَمَّلُوا ثِقَلَ أَوْزَارِهِمْ ظُهُورَهُمْ فَضَعُفُوا عَنِ الاِْسْتِقْلاَلِ بِهَا فَنَشَجُوا نَشِيجاً وَ...؛ اگر در انديشه