شرايط ذكر
براى بهره مندى از حقيقت ذكر و درك محضر الهى شرايط متعددى مى‌توان برشمرد. ما در اين جا، از باب نمونه، به برخى از اين شرايط اشاره مى‌كنيم:
1. يكى از شرايط ذكر توجه به معنا و محتواى ذكر است. توجه مستقل و افراطى به طرز اداى كلمات و تقيد حرفه اى به مخارج حروف و علاقه به آهنگ صوت، بدون توجه به معناى ذكر، خود از موانع التفات قلبى به حقيقت ذكر است. از اين رو در ذكر قلبى كه عوارض لفظ و صوت در بين نيست، روح بهتر مى‌تواند به طور مستقيم به معانى ذكر توجه يابد.
2. اداى ذكر بايد از روى اشتياق و اقبال روح و علاقه باشد، نه از روى عادت و تكرار. هرگاه گفتار و رفتارى مستند به عادت رسوخ يافته باشد، وقوع آن، حالتى شبيه به جبر دارد كه آزادى و اختيار و حتى گاهى آگاهى روح در آن‌ها اثر ندارد و بى اختيار انجام مى پذيرد. اين جا است كه ذكر، پديده اى بى خاصيت و بى اثر مى گردد.
3. تطبيق اعمال و رفتار با معنا و مقام ذكر: مقام ذكر و درك محضر خداوند ايجاب مى‌كند كه در هنگام ذكر و مناجات، توجه انسان فقط به ذات اقدس حق معطوف گردد. انصراف دل از خداوند و نداشتن حضور قلب به هنگام عبادت و مناجات، بى ادبى به محضر پروردگار است. بى ترديد چنين ذكر و دعا و عبادتى اگر موجب تباهى و تيرگى دل و روح نگردد، تأثير چندانى در تقرب انسان به خداوند نخواهد داشت. كسى كه ذكر شريف «اللّه اكبر» را بر زبان مى‌آورد، نبايد هيچ چيز را بر خدا مقدّم بدارد؛ چرا كه مفاد اين ذكر اين است كه «من خدا را از هر چيز و هر كس برتر و بزرگ تر