«مُحاسِبينَ لاَِنْفُسِهِم»
هشتمين ويژگى: اين است كه به محاسبه نفس خود مى پردازند.
در روايتى وارد شده است كه هر شب از خود حسابرسى كنيد، چنانكه يك شريك به حسابرسى شريك خود مى پردازد: وقتى دو نفر در معامله يا كارى با هم شريك شده اند و يكى از آن دو سرمايه اش را به دست ديگرى سپرده، مرتب از او حساب مى كشد كه با سرمايه اش چه مى كند و چقدر سود بدست آورده است. شما نيز نفس را كه سرمايه عمرتان را در اختيار دارد شريك خود فرض كنيد. هر شب از او حساب بكشيد كه اين عمر را در چه راهى صرف كردى؟ كه مبادا در اين معامله زيان بينيد. پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله وسلم) مى فرمايد:
«حاسِبُوا اَنْفُسَكُمْ قَبْلَ اَنْ تُحاسَبُوا»(94)
قبل از اينكه در قيامت محاسبه شويد، به حسابرسى نفس خود بپردازيد.
«مُتْعِبينَ لَها»
نهمين ويژگى: اين است كه نفس خود را به زحمت مى اندازند.
دوستداران آخرت و بيداردلى
«تَنامُ اَعْيُنُهُمْ وَ لا تَنامُ قُلُوبُهُم»
دهمين ويژگى: چشمانشان به خواب مى رود، ولى دلشان بيدار است. وقتى انسان به موضوعى اهتمام داشته باشد، نه تنها در بيدارى فكر خود را بدان مشغول مى كند، بلكه در خواب نيز چنين است؛ چون علاقه و توجه نفس به آن موضوع معطوف گرديده است. برخى از علاقه مندان به تحصيل علم، حتى در خواب نيز مطالعه مى كردند و در اطراف مسائل علمى فكر مى كردند، تاآنجا كه نقل مى كنند يكى از بزرگان در خواب به حل مسائل غامض و پيچيده مى پرداخت و با فكر كردن در اطراف آن مسائل، به حل آنها دست مى يافت.
يكى از دوستان نقل مى كرد: «من علاوه بر درسهاى خود، مطول نيز تدريس مى كردم. در خانه پدرم بسر مى بردم و در كنار پدر و مادرم به مطالعه مى پرداختم. شبى مطالعاتم تا دير