صفحه ٣٥٢

ديگر گفتگوهايى در كار است. آيات زيادى در قرآن به بيان گفتگوها و ناله هاى مجرمان در قيامت پرداخته است.
امام صادق عليه السلام فرمود: خدا عادل تر از آن است كه بنده اش عذر داشته باشد و خداوند اجازه ندهد آن را بيان كند، ولى چون بنده گنه كار عذرى ندارد، به او اجازه داده نمى شود در دادگاه الهى سخنى بگويد. «1»
در دنيا انسان قادر است تا خود يا ديگران را فريب دهد و به وسيله زر و زور و تزوير و يا وعده و تهديد و رشوه، يا وابستگى نسبى و سببى براى خود چاره اى بينديشد ولى در قيامت راه براى تمام اين كارها بسته است. «فَإِنْ كانَ لَكُمْ كَيْدٌ فَكِيدُونِ»
پيام ها:
1- در قيامت، مجرمان يا از روى ترس، يا به خاطر بى فايده بودن، يا به خاطر مهر خوردن بر دهان و يا به خاطر روشن بودن همه مسايل، سخن نمى گويند.
 «هذا يَوْمُ لا يَنْطِقُونَ»
2- مبلّغ و مربّى نبايد از تكرار هشدار خسته شود. در اين سوره آيه «وَيْلٌ يَوْمَئِذٍ لِلْمُكَذِّبِينَ»* ده مرتبه تكرار شده است.
3- قيامت، هم روز جمع است و هم روز فصل. «هذا يَوْمُ الْفَصْلِ جَمَعْناكُمْ» (از يكسو همه جمع مى شوند و هيچ كس جا نمى ماند: «وَ حَشَرْناهُمْ فَلَمْ نُغادِرْ مِنْهُمْ أَحَداً» «2» و از سوى ديگر ميان خوبان و بدان فيصله داده مى شود و جدايى مى افتد، حتّى بهشتيان در بهشت درجاتى دارند.)
4- قيامت، روز حسابرسى و قضاوت است، نه عذرخواهى. «لا يُؤْذَنُ لَهُمْ