4- كفّار علاوه بر چشيدن عذاب دنيوى، به عذاب دوزخ نيز گرفتار مى شوند. يُحْشَرُ ... إِلَى النَّارِ
5- دوزخيان از پراكنده شدن و فرار در مسير حركت به طرف دوزخ بازداشته مى شوند. «يُوزَعُونَ»
6- اعضاى بدن از عملكرد انسان آگاهند. زيرا تا آگاه نباشند نمى توانند در قيامت گواهى دهند. شَهِدَ عَلَيْهِمْ سَمْعُهُمْ ...
7- معاد جسمانى است. «سَمْعُهُمْ وَ أَبْصارُهُمْ»
سوره فصلت، آيه 21
وَ قالُوا لِجُلُودِهِمْ لِمَ شَهِدْتُمْ عَلَيْنا قالُوا أَنْطَقَنَا اللَّهُ الَّذِي أَنْطَقَ كُلَّ شَيْ ءٍ وَ هُوَ خَلَقَكُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ وَ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ «21»
و دوزخيان به پوستشان گويند: «چرا عليه ما گواهى داديد؟» گويند:
«خدايى كه همه چيز را به نطق آورده ما را نيز به سخن آورد، او كه نخستين بار شما را آفريد و فقط به سوى او برگردانده مى شويد».
نكته ها:
در قيامت، گواهان متعدّد هستند، از جمله: خداوند، انبيا، زمين، زمان، فرشتگان، اعضاى بدن و ... كه براى هر كدام، آيه و حديث آمده است.
روز محشر هر نهان پيدا شود هم ز خود هر مجرمى رسوا شود
دست گويد من چنان دزديده ام لب بگويد من چنان بوسيده ام
چشم گويد غمزه كردستم حرام گوش هم بشنيده ام سوء الكلام
هستى نوعى نطق دارد. «أَنْطَقَ كُلَّ شَيْ ءٍ» خداوند درباره ى دوزخ مى فرمايد: «تَقُولُ هَلْ مِنْ مَزِيدٍ» «1» جهنّم مى گويد: آيا باز هم مجرم دارى؟ و درباره ى زمين و آسمان مى فرمايد:
«قالَتا أَتَيْنا طائِعِينَ» «2» ما با رغبت به سوى تو مى آييم.