بَابُ فَضْلِ الْإِيمَانِ عَلَى الْإِسْلَامِ وَ الْيَقِينِ عَلَى الْإِيمَانِ
1- أَبُو عَلِيٍّ الْأَشْعَرِيُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ النَّضْرِ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ قَالَ قَالَ لِي أَبُو عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام يَا أَخَا جُعْفٍ إِنَّ الْإِيمَانَ أَفْضَلُ مِنَ الْإِسْلَامِ وَ إِنَّ الْيَقِينَ أَفْضَلُ مِنَ الْإِيمَانِ وَ مَا مِنْ شَيْءٍ أَعَزَّ مِنَ الْيَقِينِ.
2- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ وَ الْحُسَيْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ جَمِيعاً عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ أَبِىالْحَسَنِ علیه السلام قَالَ سَمِعْتُهُ يَقُولُ الْإِيمَانُ فَوْقَ الْإِسْلَامِ بِدَرَجَةٍ وَ التَّقْوَى
اما وقتى اين سؤال را از عالم اخلاق ميكنيم ميگويد: ركن دوم كمال نفس انسان عفت است و آن نگهدارى نفس است از حرص و آز نسبت بتمام شهوات محسوس و مطيع شهوت نبودن. و بيانات ديگرى كه نظير اين ذكر ميكنند، ولى همگى ناقص و گيج كننده و مبهم و مختلف است، خوانندگان محترم دو ركن ديگر ايمان را كه عدالت و جهاد است در اين روايت شريف بينديشيد و سپس با كلمات علماء اخلاق و دانشمندان ديگر بشر مقايسه كنند و بقطره ئى از بحار عظمت رهبران دين خود پى برند.
بسى تعجب كردم زمانى كه ديدم محقق فاضل ابن ميثم بحرانى سخن علماء اخلاق را در شرح اين روايت شريف در كتاب «نهج البلاغه» ذكر نموده، و سپس در مقام تطبيق كلام اميرمؤمنان با سخنان آنها بر آمده و ميگويد: فعبر ععن الحكمةباليقين... و عن العفة بالصبر مثل اينكه سخنان ناقص و مبهم ايشان را صحيح و متقن و پايه اى استوار دانسته و مي خواهد كلام اميرمؤمنان صلوات الله عليه را با آن سخنان وفق دهد و برابر كند، در صورتى كه اين الثرى من الثريا.
باب: برترى ايمان بر اسلام و يقين بر ايمان
1- جابر گويد: امام صادق (ع) بمن فرمود: اى جعفى: همانا ايمان برتر از اسلام و يقين برتر از ايمانست و چيزى گرامتر (كميابتر) از يقين نيست.
شرح- جعف قبيله ايست از يمن و يكى از شعب تميم است كه جابر از آن قبيله ميباشد و برترى ايمان بر اسلام از ابواب سابق ظاهر شد، زيرا در ايمان ولايت يا اذعان قلبى و اعمال بدنى و يا اذعان قلبى فقط معتبر است، بخلاف اسلام. و اما برترى يقين بر ايمان باعتبار اينستكه يقين بالاترين مراتب اعتقاد است كه فعل طاعات و ترك مناهى بر آن مترتب ميشود و كميابىيقين هم واضح است، زيرا مردم را كه مينگريم از قول يك طبيب براى سلامتى بدن از اطعمه لذيذ پرهيز ميكند. ولى از گناهان كبيره بقول انبياء براى سلامتى روح و نجات از كيفر خدا پرهيز نميكنند، و اين مطلب دليل عدم يقين است.
2- وشاء گويد: شنيدم حضرت ابى الحسن علیه السلام مي فرمود: ايمان يك درجه بالاتر از اسلام است، و تقوى يك درجه بالاتر از ايمان و يقين يك درجه بالاتر از تقوى است، و ميان مردم چيزى