سَبَقْتَ وُلْدَ آدَمَ قَالَ إِنِّي أَوَّلُ مَنْ أَقَرَّ بِرَبِّى إِنَّ اللَّهَ أَخَذَ مِيثَاقَ النَّبِيِّينَ وَ أَشْهَدَهُمْ عَلَى أَنْفُسِهِمْ أَ لَسْتُ بِرَبِّكُمْ قَالُوا بَلَى فَكُنْتُ أَوَّلَ مَنْ أَجَابَ.
بَابُ كَيْفَ أَجَابُوا وَ هُمْ ذَرٌّ
1- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع كَيْفَ أَجَابُوا وَ هُمْ ذَرٌّ قَالَ جَعَلَ فِيهِمْ مَا إِذَا سَأَلَهُمْ أَجَابُوهُ يَعْنِى فِى الْمِيثَاقِ.
بَابُ فِطْرَةِ الْخَلْقِ عَلَى التَّوْحِيدِ
1- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ
گرفت و آنها را بر خودشان گواه ساخت كه مگر من پروردگار شما نيستم؟ گفتند: چرا، در آنجا من نخستين پاسخ دهنده بودم (چنانچه در روايت اول اين باب بيان گرديد).
باب: چگونه پاسخ دادند با آنكه ذره بودند
1- ابو بصير بامام صادق (ع) عرضكرد: چگونه پاسخ دادند با آنكه ذره بودند؟ فرمود: خدا در آنها نيروئى قرار داد كه چون از آنها بپرسند بتوانند پاسخ گويند، يعنى در عالم ميثاق.
شرح- برخى از دانشمندان شيعه اخبار عالم ذر را طبق اين روايت تفسير و معنى كرده و گفتهاند: خداى تعالى تمام افراد بشر را پيش از خلقت آدم بصورت ذره و مورچه آفريد و بآنها شعور و اداركى در خور آن عالم و مناسب شأن آنها عطا فرمود، تا بتوانند آفريننده خود را بشناسند و اگر از آنها سؤال شود، پاسخ گويند، توضيح اين عقيده را با 12 اشكالى كه معتزله بر آن كردهاند و پاسخ هائى كه از آن داده شده است، مرحوم مجلسى در ج 2 ص 12 و 13 مرآت العقول ذكر ميكند و نيز تحقيقات لطيف و دقيقى از شيخ مفيد و سيد مرتضى قدس سر هما بيان ميكند كه مناسب اين مختصر نيست.
دستهاى ديگر از دانشمندان كه محدثين و اهل ورع باشند ميگويند: ما بظاهر اين روايات ايمان آوريم و از هر گونه توجيه و تأويلى نسبت بآنها خوددارى كنيم، برخى ديگر اين روايات را حمل بر استعاره و تمثيل نمودهاند مانند و اذا المنية أنشبت أظفارها و مانند ما لى أراك تقدم رجلا و تؤخر اخرى.
باب: فطرت مخلوق يگانه پرستى است
1- هشام بن سالم گويد: از امام صادق (ع) آيه شريفه (((فطرت خدائى است كه مردم را بر