صفحه ٩٦

دهيم. بايد اوقاتى به ذكر و عبادت بپردازيم كه از نشاط كافى برخوردار باشيم و آمادگى بيشترى براى عبادت داشته باشيم و بدنمان در حالت اعتدال باشد. بعد از خوردن غذا و پر بودن شكم و نيز هنگام گرسنگى و ضعف بدن، هم چنين هنگام خستگى كه نشاط و آرامش كافى نداريم، زمان مناسبى براى عبادت و ذكر خدا نيست. درطول روز كه نوعاً انسان به فعاليت هاى روزانه و انجام وظايف خود اشتغال دارد، آمادگى كافى براى عبادت ندارد. هنگام استراحت بعد از ظهر و نيز پس از پايان يافتن فعاليت روزانه و مغرب، و به خصوص نزديك اذان صبح و بين الطلوعين فرصت مناسبى براى پرداختن به عبادت و ذكر است. قرآن با اشاره به بهترين اوقات تسبيح و عبادت خداوند مى‌فرمايد:
فِي بُيُوت أَذِنَ اللّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ يُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ يُسَبِّحُ لَهُ فِيها بِالْغُدُوِّ وَ الْآصالِ؛(99) در خانه هايى كه خدا رخصت داده كه [قدر و منزلت]آن‌ها رفعت يابد و نامش در آن‌ها ياد شود. در آن [خانه]ها هر بامداد و شامگاه او را نيايش مى‌كنند.
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اذْكُرُوا اللّهَ ذِكْراً كَثِيراً. وَ سَبِّحُوهُ بُكْرَةً وَ أَصِيلاً؛(100) اى كسانى كه ايمان آورده ايد، خدا را فراوان ياد كنيد، و صبح و شام او را به پاكى بستاييد.
انتخاب محل خلوت نيز در تقويت حضور قلب به هنگام عبادت و ذكر مؤثر است. گرچه ياد خداوند همواره پسنديده است، اما در روايات بر مسأله خلوت با خدا و ارتباط با خدا به دور از چشم ديگران سفارش شده است. در