صفحه ٣٢

كيفيت آن. از اين روى در روايات و قرآن و سفارش هاى اولياى دين بر كميّت ذكر تأكيد شده است. حتى سفارش شده كه ما در نماز تنها به اذكار واجب بسنده نكنيم و سعى كنيم اذكار مستحبى فراوانى كه وارد شده و نيز تعقيبات و تسبيجات فاطمه زهرا(عليها السلام) را نيز بگوييم. بى ترديد اگر ذكر مكرر خداوند اثر سازنده در روح انسان نمى‌داشت و موجب تعالى انسان و رسيدن به مراحل عالى توجه به خداوند نمى گشت، مورد سفارش و تأكيد قرار نمى گرفت. از جمله آياتى كه ناظر به كميّت ذكر است و خداوند در آن به فراوانى ذكر سفارش كرده است، آيه 41 سوره احزاب است:
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُوا اذْكُرُوا اللَّهَ ذِكْراً كَثِيراً؛ اى كسانى كه ايمان آورده ايد، خداى را بسيار ياد كنيد.
در جاى ديگر مى‌فرمايد:
فَإِذا قُضِيَتِ الصَّلاةُ فَانْتَشِرُوا فِي الْأَرْضِ وَ ابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللّهِ وَ اذْكُرُوا اللّهَ كَثِيراً لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ؛(26) و چون نماز گزارده شد، در [روى]زمين پراكنده گرديد و فضل خدا را جويا شويد و خدا را بسيار ياد كنيد، باشد كه رستگار شويد.
در برخى روايات وارد شده كه انسان بايد پيوسته به ذكر خداوند مشغول باشد و در هر حالى و در هنگام انجام هر كارى نبايد از ذكر خداوند غافل باشد. از امام باقر(عليه السلام) نقل شده كه حضرت موسى(عليه السلام) در مناجات خود خطاب به خداوند عرض كرد: خدايا، مواقعى براى من پيش مى‌آيد كه از مقام عزّت و جلال تو شرم دارم كه در آن حال ذكر تو را بگويم. خداوند در