نیّت، جُبران كمبودها
از آنجا كه علم و قدرت و امكانات انسان محدود است، نمى تواند به همه خواسته هاى قلبى اش جامه عمل بپوشاند. ولى نیّت، جاى آنرا مى گیرد و میان «انسان بى نهایت طلب» و «شرایط محدود» را، متصّل مى كند. مثلاً اگر كسى نیّت و آرزوى هدایت همه انسان هاى گمراه را دارد و در این راه، تلاش فراوان هم مى كند ولى موفق نمى شود. بخاطر نیّت ش، به همان پاداش هاى بزرگ مى رسد.
از طرف دیگر، نیّت هاى بد هم شرایط زمانى و مكانى را در مى نوردد و آثار سوء اعمال را متوجّه صاحب نیّت مى كند.
اگر انسان با فساد و گناه و ستم افراد دیگر، همدل باشد و به آنها راضى گردد. در گناهشان شریك است.
قرآن، كشتن شتر حضرت صالح را كه معجزه الهى بود، به همه مخالفان آن پیامبر نسبت مى دهد، با آنكه دست همه به آن جنایت آلوده نبود، ولى در دل به آن راضى بودند.
پس، رضایت به كار خیر و شر، انسان را از محدوده زمان و مكان بیرون مى آورد و در ثواب یا عقاب آن شریك مى سازد و این مطلب، در روایات متعددّى بیان شده است.
راه نزدیك شدن به اخلاص
گوشه اى از راه هاى نزدیك شدن به اخلاص در نیّت و عمل، از این قرار است: