معارف بوک

مى‌شود كه در مسير سيل تلف گشته‌اند. چنين خسارات و تلفات ناگوار، لازمه نظام اسباب و مسببات در اين عالَم است. البته خداوند به گونه‌اى اين عالَم را تنظيم نموده است كه شرور، نابسامانى‌ها، مرگ‌ها، مرض‌ها و مصيبت‌ها در مقابل آن همه خيرات و نعمت‌هاى فراوان قابل مقايسه نيست. به اصطلاح فلسفى، عالم بر اساس «نظام احسن» آفريده شده و خير آن بر شرش غالب است. بهترين صورتى كه ممكن است اين عالَم بر آن استوار باشد اين است كه باران ببارد و زمين، دشت و جنگل از آن سيراب گردد و گياهان، حيوانات و انسان‌ها از اين نعمت آسمانى استفاده نمايند. در اين ميان، بعضى حيوانات تلف مى‌شوند و عده‌اى از انسان‌ها جان خود را از دست مى‌دهند، ولى اين در مقابل آن بركات عظيم قابل مقايسه نيست.
حكمت خداى متعال اقتضا مى‌كند كه زمينه حيات انسان‌ها فراهم گردد؛ امّا گاهى اسباب ديگر تكويناً حيات انسان را به خطر مى‌اندازند كه اين خطر ناشى از تزاحم با بركات ديگر است. وقتى مى‌گوييم: مصلحت در تلف شدن اين فرد است، بدين معنا است كه امر داير است بين اين‌كه يا باران نبارد و در نتيجه همه درخت‌ها و گياهان تلف گردند و انسان‌ها و حيوانات از بين روند، و يا باران ببارد و در اين ميان يك يا چند نفر جان خود را از دست بدهند و خساراتى نيز به‌بار آيد؛ «مصلحت» در آن است كه قِسم اخير تحقق پيدا كند؛ چون منافع آن، بسيار بيشتر از ضررهاى آن است.
مقايسه بين ضرر و نفع در دستگاه تشريع و قانون‌گذارى هم وجود دارد. قرآن كريم در مورد پليدى شراب مى‌فرمايد: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَيسِرُ وَ الاَْنْصَابُ وَ الاَْزْلَمُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَيْطَنُ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُم تُفْلِحُونَ. إِنَّمَا يُرِيدُ الشَّيْطَنُ أَنْ يُوقِعُ بَيْنَكُمُ الْعَدَوَةَ وَ الْبَغْضَاءَ فِى الْخَمْرِ وَ الْمَيْسِرِ وَ يَصُدَّكُمْ عَنْ ذِكْرِ اللّهِ وَ عَنِ الصَّلَوةِ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ(189)؛ اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، شراب و قمار و بت‌ها و تيرهاى قرعه پليدند (و) از عمل شيطانند. پس، از آن‌ها دورى گزينيد، باشد كه رستگار شويد. همانا شيطان مى‌خواهد با شراب و قمار، ميان شما دشمنى و كينه ايجاد كند، و شما را از ياد خدا و از نماز باز دارد، پس آيا شما دست برمى‌داريد؟
مشروبات الكلى، قمار و پرستش بت‌ها به شدّت در اديان الهى و به خصوص اسلام منع شده، و از گناهان كبيره محسوب مى‌گردد. قرآن كريم در دو آيه فوق، با لحن شديد، مشروبات الكلى را پليد و آن را عمل شيطان مى‌شمارد، به گونه‌اى كه سعادت دنيا و آخرت انسان را از