حق حقوقى فقط در روابط بين انسان‌ها مطرح مى‌شود، در حالى كه حق اخلاقى در مورد رابطه انسان با حيوانات و حتى موجودات بى‌شعور و جمادات نيز وجود دارد. كسى كه مركبى دارد، از نظر اسلام واجب است غذا و آب و علوفه او را تأمين كند و اگر مريض شد او را تيمار نمايد. اين، حقى است كه حيوان بر صاحبش دارد. اگر سگى را ببينيد كه از تشنگى در حال هلاكت است، اسلام مى‌گويد آن سگ بر شما اين حق را دارد كه او را سيراب كنيد. اگر حيوانى از گرسنگى در حال مرگ است، آن حيوان بر شما اين حق را دارد كه به او غذا بدهيد. حتى زمين و درخت بر ما حق دارند. البته برخى از اين حقوق در ساير فرهنگ‌ها نيز وجود دارند، ولى فقط در همين حد است كه آنها را كارهايى خوب و قابل تحسين مى‌دانند؛ در حالى كه اشاره كرديم كه از نظر اسلام، بسيارى از آنها از زمره حقوق واجب دانسته شده است.
7. نگرش «الهى» و نگرش «الحادى» در حقوق
اصولا امروزه ما در دنيا با دو نوع نگرش اساسى مواجه هستيم كه در دو قطب متضاد قرار دارند: يكى نگرشى كه بر اساس فرهنگ دينى و الهى استوار است و ديگرى نگرشى كه مبتنى بر فرهنگ الحادى است كه امروزه در فرهنگ غربى متبلور است. امروزه وقتى گفته مى‌شود فرهنگ غربى، منظور فرهنگى است كه بر اساس انكار خدا يا لااقل ناديده گرفتن خدا استوار است. ممكن است كسانى كم و بيش اعتقادى هم به خدا داشته باشند، ولى اين اعتقاد در فرهنگ و زندگى آنها اثرى ندارد. در چنين فرهنگى طبيعتاً حقوق هم بريده از خدا تعريف مى‌شود. در مقابل، در فرهنگ الهى، خدا محور همه چيز و از جمله «حقوق» است. در فرهنگ دينى، يكى از مواردى كه واژه حق فراوان به كار مى‌رود «حق الله» است. اتفاقاً مهم‌ترين حق‌ها از نظر ما همين حق است و همان‌طور كه در جلسات پيشين توضيح داديم، ريشه همه حقوق همين حق است. اين در حالى است كه در نظام‌هاى حقوقى رايج در دنيا و حتى در اخلاق كلاسيك هم حق خدا مطرح نيست و ذكرى از آن به ميان نمى‌آيد. در اعلاميه حقوق بشر نيز هيچ اسمى از خدا نيست و هيچ حقوقى هم براى خدا لحاظ نشده است.
آنچه امروزه در غرب، در زمينه حقوق، گرايش رايج و تقريباً مقبول همگان به شمار مى‌رود «پوزيتيويسم حقوقى» است. اين گرايش، اصل و ريشه حقوق را خواست مردم مى‌داند؛ يعنى اگر سؤال كنيم خاستگاه و منشأ اعتبار حقوق چيست، پاسخ پوزيتيويسم حقوقى اين است كه حقوق از خواست و اراده مردم ريشه مى‌گيرد و هيچ چيز غير از خواست مردم در وضع و اعتبار آن تأثير ندارد.