معارف بوک

مورد اديان هم نمى‌توان گفت مثلا هرچه اسلام مى‌گويد درست و هر آنچه مسيحيت مى‌گويد نادرست است. اصولا در باب دين و معرفت دينى، درستى و نادرستى، خيلى مفهومى ندارد، بلكه اديان مختلف در واقع تابع سليقه‌ها، گرايش‌ها و قرائت‌هاى مختلف است. اين دين يك سليقه است، آن دين هم سليقه‌اى ديگر. اين يك قرائت است، آن هم قرائت ديگرى است. اين، پلوراليسم دينى است.
براساس تفكر پلوراليسم دينى، تصريح مى‌شود كه نه تنها در مذاهب فرعىِ يك دين واحد، خوبى و بدى و رجحانى وجود ندارد و مثلا در دين اسلام نمى‌توان گفت شيعه بهتر از سنّى يا به عكس است، بلكه درباره كل اديان هم مسأله به همين صورت است و مثلا نمى‌شود گفت اسلام بهتر از مسيحيت است يا به عكس، مسيحيت بهتر از اسلام است. حتى بالاتر، اصلا حتى نمى‌شود گفت توحيد بهتر است يا بت‌پرستى؛ زيرا اين يك شيوه اعتقاد است و آن هم يك شيوه، اين يك قرائت از هستى است و آن هم قرائتى ديگر، اين يك گرايش است، آن هم گرايشى ديگر است. در باب مسايل دينى، راست و دروغى وجود ندارد و نمى‌شود گفت اين درست است و آن غلط است، بلكه انسان‌هايى هستند كه سليقه‌ها، فرهنگ‌ها، زمينه‌هاى اجتماعى، زمينه‌هاى جغرافيايى و طبيعى مختلف ايجاب كرده كه برخى يك گرايشى پيدا كنند و برخى هم گرايش ديگرى و مثلا يكى مسلمان و يكى مسيحى شود. ما نبايد حساسيت و تعصب داشته باشيم كه بگوييم حتماً فقط اسلام درست است و بت‌پرستى غلط؛ حقيقت اين است كه اين يك شيوه است و آن هم شيوه ديگرى است.
با بيان‌هايى نظير آنچه گفته شد، پلوراليسم را از عرصه سياست و پذيرفتن جامعه چندصدايى در مسايل سياسى، تعميم داده و به حوزه دين و مسايل دينى هم وارد كرده و مى‌گويند اديان مختلف هم در واقع مثل احزاب مختلف هستند. بنابراين، شما بايد همان طور كه در مسايل سياسى تحمل داريد، در مورد دينتان هم بايد «تولرانس(12)» و تحمل داشته و اهل تساهل و تسامح باشيد و بى‌جهت اين قدر اصرار نكنيد كه فقط اسلام دين بر حق و ساير اديان باطلند. اسلام يك دين است، گاوپرستى هم يك دين است؛ چه مانعى دارد يك عده ديگر هم گاو يا چيزهاى ديگرى بدتر از گاو را بپرستند؟
اكنون سؤال اين است كه اين تفكرى كه امروز در دنيا به نام پلوراليسم دينى مطرح است،