صفحه ٥١٤

البتّه در آفرينش انسان و جنبندگان مسئله دقيق تر و گسترده تر است و دقّت و تأمل در آن سبب يقين مى شود.
تنظيم گردش زمين و پى در پى آمدن شب و روز يكى ديگر از نشانه هاى قدرت و حكمت الهى است، اگر اين گردش نبود يا كند و يا تند بود زندگى فلج مى شد، لذا زمانى اهميّت اين نعمت ها روشن تر مى شود كه از انسان گرفته شود.
باد و باران و شب و روز، نقش مهمى در حيات موجودات زمينى دارند كه در يك آيه در كنار هم مطرح شده اند.
آفرينش يك مسئله است و اداره كردن و روزى دادن مسئله ديگر، روزى هر آفريده اى از ابتداى آفرينش تنظيم شده است.
خداوند، كتاب را براى زنده شدن دل ها و باران را براى زنده شدن گِل ها نازل كرده است.
مراد از اختلاف شب و روز يا پيدا شدن يكى خلف ديگرى است و يا تفاوت ساعات شب و روز است كه گاهى روز بلند و شب كوتاه و گاهى بر عكس است.
در باد سه نعمت مهم وجود دارد: جا به جا كردن ابرها، تلقيح گياهان و تصفيه ى هوا.
در تمام قرآن، هرگاه سخن از آفرينش شب و روز است، نام شب مقدّم است. «اللَّيْلِ وَ النَّهارِ»
پيام ها:
1- همه هستى كتاب شناخت خداوند است. آسمان، انسان و جانوران، همه ما را به يك هدف مى رساند. «وَ فِي خَلْقِكُمْ وَ ما يَبُثُّ مِنْ دابَّةٍ»
2- يكى از نعمت هاى الهى پراكنده بودن جنبنده هاست كه در غير اين صورت زندگى انسان فلج مى شد. «يَبُثُّ مِنْ دابَّةٍ»
3- آفرينش آسمان ها و زمين يك طرف، آفرينش تمام جنبنده ها يك طرف و آفرينش انسان نيز يك طرف. «خَلْقِكُمْ وَ ما يَبُثُّ» (نام انسان قبل از ساير جنبده ها و به صورت جداگانه برده شده كه نشانه اهميّت است)
4- مطالعه در نظام هستى راه رسيدن به يقين است. «لِقَوْمٍ يُوقِنُونَ»