صفحه ٧٥

محصول، كشاورزان بخشى از محصول خود را به خويشاوندان و كسانى كه دست‌اندركار اين زراعت بوده‌اند و فقرايى كه بر سر كشت‌زار حاضر شده‌اند، بدهند. اين دستور يك دستور اخلاقى است و اگر كشاورزان اين كار را نكنند كسى از آنها بازخواست نمى‌كند كه چرا نداديد. البته زكات يك حق قانونى است و واجب است كه بدهند و ضمانت اجرايى دارد، اما اين دستور يك دستور و حق اخلاقى است.
به هر حال، مباحثى كه در اين چند جلسه تا به حال داشتيم در واقع توضيح اصطلاحات و مفردات بحث، و به اصطلاح منطقى «مبادى تصورى» بود؛ يعنى قبل از ورود به بحث اصلى ابتدا لازم بود معناى اصطلاحات مورد بحث را خوب و دقيق تصور كنيم. اكنون پس از روشن شدن اين مبادى تصورى، زمان آن رسيده تا وارد اصل بحث شويم، كه ان شاء الله از جلسه آينده به آن خواهيم پرداخت.