معارف بوک

مدرنيته امكانات چاپ و نشر وجود نداشت و وسايل ارتباط جمعى نظير راديو و تلويزيون پيدا نشده بود. انتشار مطبوعات و روزنامه‌ها مربوط به همين دو، سه قرن اخير است. در هر حال صنعت ارتباطات روز به روز پيشرفته‌تر مى‌شود و امروز با امكاناتى نظير رايانه، ماهواره و اينترنت مى‌توان هر مطلبى را با سرعتى بسيار بالا و در زمانى بسيار كوتاه در همه جهان نشر داد.
از آن‌جا كه بسيارى بر اين تصورند كه اين آزادى نسبت به ساير آزادى‌ها متفاوت است و تقريباً اين تلقّى عمومى وجود دارد كه مى‌خواهند هيچ حد و حصرى براى آن قايل نشوند و آن را كاملا آزاد و بى‌قيد و شرط بدانند، لازم است درباره اين موضوع بحثى داشته باشيم. مسأله ديگرى كه بحث پيرامون اين موضوع را ضرورى مى‌كند اين است كه برخى مى‌پندارند چون اين موضوع از مسايلى است كه جديداً پيدا شده و قبلا نبوده است، از اين روى اسلام نيز درباره آن سخنى نگفته و نظر خاصى ندارد؛ بنابر اين براى روشن شدن بحث آزادى رسانه‌ها و مطبوعات بايد به افكار عمومى مراجعه نمود. بحثى كه در ادامه طرح خواهيم كرد صحت و سقم اين ادعا را روشن خواهد كرد.
قبل از آن كه وارد اصل اين بحث شويم نكته‌اى كه بايد ابتدا به آن توجه كنيم اين است كه گاهى ما در اين مورد صرفاً مى‌خواهيم بحث نظرى و علمى داشته باشيم و كارى به واقعيت خارجى و آنچه در دنيا مى‌گذرد، نداريم؛ و گاهى بحث ما در اين باره ناظر به واقعيت خارجى است. بين اين دو نوع بحث تفاوت وجود دارد. نمونه شبيه اين مورد، بحث دموكراسى است كه در مقام سخنرانى و تئورى‌پردازى و روى كاغذ خيلى حرف‌ها مطرح است و شعارهاى زيادى داده مى‌شود، ولى در واقعيت خارجى اثرى از آنها يافت نمى‌شود. شما امروز در هيچ كجاى دنيا دموكراسى به معناى واقعى كلمه و آن‌چنان كه روى كاغذها نوشته و در سخنرانى‌ها گفته‌اند، مشاهده نمى‌كنيد. در مورد آزادى بيان و مطبوعات نيز در غرب شعارهاى زيادى داده مى‌شود كه به آنها عمل نمى‌شود. در مقام حرف، چنين وانمود مى‌كنند كه در غرب و كشورهاى پيشرفته دنيا مطبوعات كاملا آزادند و نويسندگان هر چه بخواهند، مى‌توانند بى‌هيچ محدوديت و مشكلى بنويسند. هم‌چنين رسانه‌هاى خبرى مى‌توانند آزادانه هر خبرى را منتشر كنند و هيچ محدوديت و سانسورى بر راديو، تلويزيون و اينترنت اِعمال نمى‌شود. امّا اگر شما اندكى مطالعه و تحقيق كنيد، درمى‌يابيد كه واقعيت غير از اين است، كه در يكى از جلسات