پیش پا افتاده آنها نگاه نکرد. باید بکوشیم نتایج آنها را برای روزها و سال های آینده، بلکه قرن های پیش رو پیش بینی کنیم. باید برای روبه رو شدن با این مسائل، روحیه بصیرت و ژرف اندیشی را در خود تقویت کنیم و مسامحه و سهل انگاری را کنار بگذاریم و در این زمینه پیش از اقدام به هر کار باید نخست مطمئن شویم که انجام آن کار وظیفه شرعی ماست و برای انجام آن کار در پیشگاه الهی حجت خواهیم داشت. پس از تشخیص وظیفه باید با کمال قاطعیت به انجام آن مبادرت کرد و تا به سرانجام رساندن آن از پای نایستاد. بنابراین شیعه امیر مومنان علیه السلام در هر لحظه باید بیندیشد که خدای متعال از او انجام چه وظیفه ای را خواسته است و پس از آن در انجام وظیفه اش، ملاحظه کاری و سهل انگاری نکند و از فضاسازی ها و فشارهای جبهه کفر و نفاق تاثیر نپذیرد؛ زیرا این امور با مکتب علی علیه السلام سازگار نیست. اگر ما بخواهیم شیعه و پیرو واقعی امام علی علیه السلام باشیم، دست کم باید در مسائل اجتماعی دور اندیش باشیم و پیامد های آن مسائل را بسنجیم و از هوا و هوس ها پیروی نکنیم.
2ـ2. جرم سیاهی لشکر غصب خلافت
بنابر نشانه های فراوانی، بیشتر مردم آن عصر در مسائل اجتماعی بصیرت چندانی نداشتند و از اندیشه ای ژرف بهره مند نبودند و به راحتی در دام فریب فتنه گران می افتادند. شاید بسیاری از کسانی که دستی در شکل گیری این انحراف داشته اند، به درستی درک نمی کرده اند که به چه مصیبت بزرگی دست میزنند. شاید به گمان آنان این نزاع نیز همچون جنگی قبیله ای بین دو طایفه بود. این دسته از ساده اندیشان بیشتر می اندیشیدند که در اثر این نزاع ها چه سود دنیوی به آنها می رسد. شاید به اجمال میدانستند که کاری اشتباه مرتکب میشوند؛ اما باور