صفحه ٢٨٣

نمی کردند این کار پیامد هایی خطرناک دارد و با این کار مسئولیتی سنگین را تا روز قیامت بر دوش خواهند کشید؛ اما بی شک میان آنها افرادی تیز هوش بوده اند که شاید تیز هوشی آنان در همان راه غلط خودشان، کمتر از برخی سیاست مداران عصر ما نبوده است. مطالعه برخی روایات و اسناد تاریخی، که به نمونه ای از آنها اشاره میکنیم، نشان میدهد که آنها در انجام توطئه و برنامه ریزی برای رسیدن به اهداف شوم خویش، مهارت فراوانی داشته اند. چنین افرادی با وجود شمار اندکشان طرحی را درمیانداختند که بیشتر مردم فریب خورده از آنها پیروی میکردند. بنابراین ما دو ادعا داریم: نخست اینکه دخالت در مسئله خلافت و ایجاد انحراف در آن، عملی بسیار خطرناک بوده است و تا روز قیامت آثاری سوء خواهد داشت؛ پیامد هایی که همه طراحان و بازیگران نقش اول این جریان در آن شریک اند. دیگر اینکه بیشتر مردم آن زمان از بصیرت اجتماعی چندانی بهره مند نبوده اند و در آن زمان نتواسنته بودند ژرفای خطر این رخداد را درک کنند.
ممکن است گفته شود اگر بیشتر مردم از عقوبت کار خویش ناآگاه بودند، پس گناه چندانی نداشته اند و گناه این ماجرا به عهده کسانی است که آنان را فریب داده اند.
در پاسخ باید گفت بی شک گناه این دسته به اندازه گروه اندکی نیست که سردمدار این فتنه بودند؛ اما این بدان معنا نیست که این گروهی بی بصیرت معاف اند و هیچ تقصیری ندارند. آنان دست کم به سبب جهل خویش مقصر بودند؛ زیرا مسئله به قدری روشن بوده است که هرکس منصفانه و حقیقت جویانه تامل میکرد و در پی بررسی مسئله بر میآمد قضیه برای او روشن میشد و وظیفه خویش را تشخیص میداد. کوشش پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در طول دوران رسالت پر برکت حضرتش برای تثبیت جانشینی امیر مومنان علیه السلام به حجه الوداع و ماجرای غدیر خم