شخصيت انسان كه برخاسته از اعتقادات و باورهاى اوست منشأ اعمال و رفتار وى مىگردد. اعمال و رفتار انسان نيز در روز قيامت تجسّم پيدا مىكند و هركس با آثار و نتايج اعمال خود دست به گريبان خواهد بود.
نكتهاى كه در اينجا بدان توجه داده مىشود اين است كه تا انسان از دنيا نرفته است هر لحظه مىتواند با محاسبه و بازنگرى در افكار و عقايد و اعمال و رفتار خويش، گذشته خود را جبران كند و سرنوشت خود را در جهت سعادت و رستگارى دنيوى و اخروى تغيير دهد. چه بسيارند انسانهايى كه در لحظهاى به خود آمدند و با يك تصميم و توبه حقيقى، گذشته تاريك خود را به آيندهاى درخشان و سعادتمند مبدّل كردند و ره صد ساله را يكشبه پيمودند؛ لكن بايد توجه داشت كه فرصت و امكان بازنگرى و تدارك گذشته، تنها در اين جهان ممكن است و بعد از مرگ و ارتحال از اين عالم فانى امكان تداركْ منتفى است.
اگر انسان در عالم دنيا اعمال و رفتار خود را بر اساس قرآن و دستورات و معارف الهى سامان داد و به بيان حضرت على(عليه السلام) از حرثه قرآن بود، در عالم آخرت از آثار و محصول آنها بهرهمند و خوشحال خواهد بود. فرصت عمل و تدارك، تنها در دنيا وجود دارد و عالم آخرت جاى تدارك نيست: اَلْيَوم عَمَلٌ وَ لاحِسابَ وَ غَداً حِسابٌ وَ لا عَمَل(26)؛ امروز روز كشت و عمل است و محاسبهاى در كار نيست و فردا روز برداشت و محاسبه است و امكان عمل و تدارك وجود ندارد. على(عليه السلام) كه داناى به حقيقت دنيا و آخرت و رابطه ميان آنها، و خيرخواه مسلمانان و دلسوز آنان است مىفرمايد: فَكُونُوا مِنْ حَرَثَةِ الْقُرْآنِ؛ اگر طالب سعادتيد، كشت و كار خود را در كشتزار بابركت قرآن قرار دهيد. از كسانى باشيد كه با عمل به دستورات حيات بخش اين كتاب آسمانى، دنيا و آخرت خود را آباد مىسازند. قرآن را الگوى خود قرار دهيد تا هرگز زيان نبينيد.
قرآن در آیینه نهج البلاغه
فصل اول / جایگاه قرآن در جامعۀ دینی