صفحه ٧٩

نپرداخته ایم و چندان اصراری بر نام بردن از افراد گوناگون نداریم. آنچه برای ما از اهمیتی فوق العاده برخوردار است شناخت مردم آن زمان و فضای حاکم بر آن دوره از کلام حضرت زهرا علیها السلام است؛ فضایی که موجب شد چنین اشتباهی رخ دهد. می بایست با دقت درباره علل و عوامل این حوادث اندیشید و اشتباه های مسلمانان را در آن مقطع زمانی شناخت و در جهت پیشگیری از آن اشتباه ها کوشید. لحن کلام زهرای مرضیه علیها السلام در این خطبه پرده از این حقیقت بر میدارد که خطرهای عظیمی بر سر راه آدمی وجود دارد و یک انسان به گونه ای ناباورانه ممکن است تغییر کند. نباید فراموش کرد که ما تافته جدا بافته نیستیم و ممکن است روزی ما نیز همان اشتباه ها را تکرار کنیم. از این رو می بایست ریشه آن اشتباه ها را بشناسیم و اگر آثاری از آن ریشه ها را در دل خویش می بینیم به سرعت آنها را بخشکانیم. این هدف اصلی و مقدسی است که ما از بررسی خطبه شریف فدکیه پیگیری می کنیم؛ چرا که تا ریشه و منشاء چنین اشتباه هایی در دل انسان زنده باشد، جوانه ای جز همان اشتباه ها نخواهد داشت. گرچه همان اشخاص در عصر ما نیستند، ممکن است افرادی با همان روحیه ها، فکرها، انگیزه ها و گرایش ها در مقابل کسی فتنه به پا کنند که در جایگاه علی علیه السلام نشسته است. در چنین معرکه ای کسی می تواند پیروز میدان باشد و به وظیفه خویش عمل کند که روح و ریشه آن اشتباه ها را درک کرده باشد و در پرتو نور این بصیرت و معرفت عمیق، خود را از سقوط در چاه گمراهی نجات دهد. ما میتوانیم با بهره گیری از نکات حکیمانه این خطبه شریف بر بصیرت خویش بیفزاییم و از سطحی نگری در برخورد با حوادث پیش رویمان فاصله بگیریم.
ما شیعیان نیز باید واقع بینانه با این مسائل برخورد کنیم و متعصبانه نگوییم هرچه در کتاب های ما آمده درست، و جز آن نادرست است؛ بلکه باید