معارف بوک

است و نگاهى به خانه ها كرده و فرمود: اينجا كفات زنده هاست. «1»
مراد از «ظِلٍّ ذِي ثَلاثِ شُعَبٍ» سايه اى است كه از دود عظيم آتش دوزخ ايجاد مى شود، امّا روشن است كه اين سايه نه فقط آرامش بخش نيست بلكه سوزنده و آزار دهنده است.
اين دود به قدرى متراكم و عظيم است كه شاخه شاخه مى شود، شاخه اى از بالاى سر، شاخه اى از طرف راست و شاخه اى از سمت چپ، فرد دوزخى را فرامى گيرد و در كام خود فرو مى برد.
زبانه هايى كه از آتش دوزخ برمى خيزد، همانند قصرهاى بلند دنيوى است و همچون شترانِ زرد رنگ است. گويا قرآن، كاخ نشينان و زراندوزان را تهديد مى كند كه مراقب باشيد گرفتار شرارههاى قصرگونه دوزخ نشويد.
 «شامِخاتٍ» به معناى كوههاى بلند و «فرات» به معناى آب گوارا است.
 «ظل ظليل» به معناى سايه دائم و «ظل لا ظليل» يعنى سايه غير مفيد و غير خنك.
 «جِمالَتٌ» جمع «جمل» به معناى شتر و «صُفْرٌ» جمع «اصفر» به معناى زرد است.
خداوند زمين را از نظر وسعت، نحوه حركت، تأمين امنيّت از طريق كوهها، تأمين آب مورد نياز انسانها، گياهان و حيوانات، به مناسب ترين شكل آفريد و خاك را بهترين وسيله براى از بين بردن زباله، آبهاى آلوده و دفن مردگان قرار داد و در آن نوعى تصفيه خانه با داشتن خاصيّت ميكرب كشى قرار داد به نحوى كه زمين آب آلوده مى گيرد و آب زلال تحويل مى دهد. اين تصفيه خانه، طبيعى، مجّانى، دائمى، عمومى و بدون پيدا شدن نقص فنى است. راستى اگر زمين وجود نداشت، بوى بد و تعفّن همه را آزار مى داد.
قهر الهى از همه سو مجرمان را احاطه مى كند به نحوى كه راه فرارى در كار نيست و تنها راه به سوى دوزخ باز است. «انْطَلِقُوا إِلى  ما كُنْتُمْ بِهِ تُكَذِّبُونَ» چنانكه در آيات ديگر مى فرمايد: «كُلَّما أَرادُوا أَنْ يَخْرُجُوا مِنْها مِنْ غَمٍّ أُعِيدُوا فِيها وَ ذُوقُوا عَذابَ