معارف بوک

نكته ها:
به گفته مفسّران، اين آيه قبل از فريضه خمس و زكات نازل شد.
از امام صادق عليه السلام درباره «حَقٌّ مَعْلُومٌ» سؤال شد، فرمود: اين حق غير از زكات واجب است و مراد آن است كه خداوند به انسان ثروتى داده و او بخشى از آن را جدا كرده و با آن صله رحم مى كند و مشقّت را از خويشان خود بر مى دارد. «1»
از امام باقر عليه السلام نيز درباره اين آيه پرسيدند، فرمود: «حَقٌّ مَعْلُومٌ» غير از زكات است. «2»
در نهج البلاغه مى خوانيم: «انّ اللّه سبحانه فرض فى اموال الاغنياء اقوات الفقراء فما جاع  فقير الّا بما متّع به غنىّ و اللّه تعالى سائلهم عن ذلك» «3»
 همانا خداوند قوت فقرا را در اموال اغنيا قرار داده است و هيچ گرسنه اى نيست مگر آن كه ثروتمندى از حقّ او بهره بردارى مى كند و خداوند از آنان بازخواست خواهد كرد.
عبارتِ «لِلسَّائِلِ وَ الْمَحْرُومِ» نشان مى دهد كه برخى از نيازمندان جامعه، سؤال نمى كنند و محروم بودن خود را نشان نمى دهند، لذا بر اغنياست كه به سراغ كشف و شناسايى آنان بروند و حقوق آنان را ادا كنند.