صفحه ١٤٣

مى‌شود اصول و فروع دين است، و در شمار فروع دين فرع هفتم و هشتم را امر به معروف و نهى از منكر ذكر مى‌كنند. يعنى امر به معروف و نهى از منكر هم مثل نماز و روزه واجب است. بنا بر اين وجوب امر به معروف و نهى از منكر براى همه مردم روشن است، و همه مى‌دانند كه از ضروريات دين است، و جاى اين شبهه نيست كه كسى بگويد قرائت من در مورد اين دو عنوان اين است كه در اسلام امر به معروف و نهى از منكر واجب نيست. اين دو امر از ضروريات اسلام است، و حتى كسى كه در مكتب درس خوانده مى‌داند كه در اسلام امر به معروف و نهى از منكر از ضروريات دين است.
آيات فراوان و متنوعى درباره امر به معروف و نهى از منكر وجود دارد كه جاى هيچگونه شبهه و ابهامى باقى نمى‌گذارد. همچنين روايات هم در اين باره بسيار است. من از بين روايات چند روايت را به عنوان نمونه و براى تبرك و تيمن نقل مى‌كنم تا ذهن شما با فرهنگى كه در اين مورد بر ذهنيت مسلمان ها و متدينان حاكم بوده است، آشنا شود.
مرحوم شيخ طوسى(قدس سره) در كتاب تهذيب و همچنين مرحوم كلينى در اصول كافى چنين روايت مى‌كنند كه: «...عن جابر عن ابى جعفر(عليه السلام) قال «يَكُونُ فى آخِرِ الزَّمانِ قَومٌ يُتَّبَعُ فيهِ قَومٌ مُراؤُونَ، يَتَقَرَّؤُونَ وَ يَتَنَسَّكُونَ، حُدَثاءٌ، سُفَهاء، لا يُوجِبُونَ أُمْراً بِمَعْرُوف وَ لا نَهْياً عَنْ مُنْكَر، الاّ اَذا اَمِنُوا الضَّرَرَ، يَطْلُبُونَ لاَِنْفُسِهِمُ الرُّخَصَ وَ الْمَعاذيرَ...»(1) حضرت باقر(عليه السلام) به جابر مى‌فرمايند: در آخر الزمان مردمى خواهند بود كه از گروه خاصى پيروى مى‌كنند، و در رفتار و گفتارشان به آن گروه خاص اعتماد مى‌كنند. (آن گروه خاص كه مورد اعتماد مردم قرار مى‌گيرند، طبعاً از كسانى هستند كه مردم آن ها را عالم و اشخاص موجهى دانسته، و مورد اعتماد مى‌شمارند و حرف آن ها را گوش مى‌كنند).
اين اشخاص داراى اين صفات مى‌باشند: «يَتَقَرَّؤُنَ وَ يَتَنَسَّكُون»؛ يتقرؤن از ماده قرائت است. در صدر اسلام، بالاترين علما كسانى بودند كه قرآن و علوم قرآنى را خوب مى‌دانستند و به ديگران تعليم مى‌دادند. به اين افراد مى‌گفتند: «قُرّاء»؛ مثلاً هنگامى كه مى‌خواستند براى شهرى، كشورى، يا گروهى كه تازه مسلمان شده بودند مُبلغ بفرستند، يكى از اين قُراء را مى‌فرستادند و آن ها قرآن را براى مردم مى‌خواندند، تفسير مى‌كردند و تعليم مى‌دادند، و به اين وسيله آنان را هدايت مى‌كردند. به همين جهت قراء به عنوان علماى برتر در صدر اسلام