صفحه ٣٠

و تنها به خدا پیوند مى دهد.
این عقیده آن قدر روح انسان را وسیع و افق فکر او را بالا مى بَرد که به بى نهایت و ابدیّت مى پیوندد و از محیط هاى محدود آزاد و رها مى سازد.(1)
ذکر صیغه جمع در «نعبد» و«نستعین» و نیز آیات بعد که همه به صورت جمع است نشان مى دهد که اساس عبادت مخصوصاً نماز بر پایه جمع و جماعت است، حتّى هنگامى که بنده در برابر خدا به راز و نیاز برمى خیزد باید خود را میان جمع و جماعت ببیند، تا چه رسد به کارهاى زندگى اش.
به این ترتیب هرگونه فردگرایى و تک روى، انزواطلبى و مانند اینها مفاهیمى مردود از نظر قرآن و اسلام شناخته مى شود.(2)

***