صفحه ٢٣٧

* امّا حجّةالوداع كه مردم آداب حج را در محضر پيامبر صلى الله عليه و آله آموختند، تنها حج مردم با آموزش پيامبر كامل شد، نه همه ى دين در حالى كه قرآن مى فرمايد: «الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ»
* امّا غديرخم روزى است كه خداوند فرمان نصب حضرت على را به جانشينى پيامبر صلى الله عليه و آله صادر كرد، تنها آن روز است كه چهار عنوان ذكر شده در آيه «أَكْمَلْتُ، أَتْمَمْتُ، رَضِيتُ، يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُوا» با آن منطبق است.
* امّا يأس كفّار، به خاطر آن بود كه وقتى تهمت وجنگ وسوءقصد بر ضد پيامبر، نافرجام ماند، تنها اميد آنها مرگ پيامبر صلى الله عليه و آله بود. نصب علىّ بن ابى طالب عليهما السلام به همه فهماند كه اگر آن حضرت پسرى مى داشت، بهتر از على نبود وبا مرگ او دين او محو نمى شود؛ زيرا شخصى چون علىّ بن ابى طالب عليهما السلام جانشين پيامبر صلى الله عليه و آله و رهبر امّت اسلام خواهد بود.
اينجا بود كه همه ى كفّار مأيوس شدند.
* امّا كمال دين، به خاطر آن است كه اگر مقرّرات وقوانين كامل وضع شود، ليكن براى امّت و جامعه، رهبرى معصوم وكامل تعيين نشود، مقرّرات ناقص مى ماند.
* امّا اتمام نعمت، به خاطر آن است كه قرآن بزرگ ترين نعمت را نعمت رهبرى وهدايت معرّفى كرده است، اگر پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله از دنيا برود ومردم را بى سرپرست بگذارد، كارى كرده كه يك چوپان نسبت به گله نمى كند. چگونه بدون تعيين رهبرى الهى نعمت تمام مى شود.
* امّا رضايت خداوند، براى آن است كه هرگاه قانون كامل ومجرى عادل بهم گره بخورد، رضايت پروردگار حاصل مى شود.
اگر هر يك از اكمال دين، اتمام نعمت، رضايت حقّ و يأس كفّار به تنهايى در روزى اتفاق افتد، كافى است كه آن روز از «ايّام اللّه» باشد. تا چه رسد به روزى مثل غدير، كه همه ى اين ويژگى ها را يك جا دارد. به همين دليل در روايات اهل بيت عليهم السلام عيد غدير از بزرگ ترين اعياد به شمار آمده است.
آثار اشيا، گاهى مترتّب بر جمع بودن همه اجزاى آن است، مثل روزه كه اگر يك لحظه هم پيش از اذان، افطار كنيم، باطل مى شود، از اين جهت كلمه «تمام» به كار رفته است: «أَتِمُّوا الصِّيامَ إِلَى اللَّيْلِ» و گاهى به گونه اى است كه هر جزء، اثر خود را دارد، مثل تلاوت آيات