صفحه ٢٢

مرهم بر زخمى جانکاه مى نهد، ستایش آنها از خدا سرچشمه مى گیرد زیرا همه این مواهب در اصل از ناحیه ذات پاک اوست. به تعبیر دیگر، حمد اینها حمد خدا و ستایش اینها ستایش براى اوست.
و نیز اگر خورشید نورافشانى مى کند، ابرها باران مى بارند، و زمین برکاتش را به ما تحویل مى دهد، اینها نیز همه از ناحیه اوست. بنابراین تمام حمدها به او برمى گردد. به تعبیر دیگر، جمله «الحمدللّه ربّ العالمین» اشاره است هم به توحید ذات و هم صفات و هم افعال.
جالب اینکه «حمد» تنها در آغاز کار نیست، بلکه پایان کارها چنانکه قرآن به ما تعلیم مى دهد با حمد خدا خواهد بود.(1)
لذا همه ستایش ها مخصوص اوست، چرا که هر کمالى و هر نعمتى و هر موهبتى که در جهان وجود دارد مالک و صاحب و پروردگارش اوست.(2)
همه مسلمانان موظّف اند در نمازهاى روزانه لااقل ده بار این جمله را بخوانند وبه سایه «اللّه» خداوند یگانه اى که مالک ورب وسرپرست وپرورش دهنده همه موجودات است پناه برند، تا هرگز توحید را فراموش نکنند ودر بیراهه هاى شرک سرگردان نشوند.