12- آیا وام به شرط ربا حرام است یا باطل؟!
اکنون نوبت به مسأله پنجم مى رسد: آیا شرط ربا، قرض را هم باطل مى کند؟ یا فقط شرط باطل است؟
در تحریر الوسیله چنین مى فرماید: «القرض المشروط بالزیادة صحیح، لکن الشرط باطل و حرام، فیجور الاقتراض ممّن لا یقرض إلاّ بالزیادة کالبنک و غیره مع عدم قبول الشرط على نحو الجدّ و قبول القرض فقط، و لایحرم إظهار قبول الشرط من دون جدّ وقصد حقیقیّ به فیصحّ القرض و یبطل الشرط، من دون ارتکاب الحرام».(137)
مطابق این بیان تنها شرط ربا باطل است، ولى اصل قرض باطل نیست، در واقع این مسأله مشتمل بر دو بحث است: نخست اینکه اگر در قرض، وام دهنده شرط سود کند حرام است حال آیا فقط سود حرام و باطل است و چیزى بر عهده وام گیرنده نمى آید؟ یا اینکه فساد این شرط به اصل وام نیز سرایت مى کند و خود وام هم