معارف بوک

منظور از «أَعْمالُهُمْ» همه اعمال آنهاست؛ حتى اعمال ظاهرا خوبشان كه در باطن رنگ شرك و بت پرستى داشت.
همان گونه كه خاكستر در برابر تندباد، آن هم در يك روز طوفانى آنچنان پراكنده مى شود كه هيچ كس قادر بر جمع آن نيست، همين گونه منكران حق «توانايى ندارند كه چيزى از اعمالى را كه انجام داده اند به دست آورند» و همگى بر باد مى رود و دستهايشان خالى مى ماند (لا يَقْدِرُونَ مِمَّا كَسَبُوا عَلى  شَيْ ءٍ).
 «و اين همان گمراهى دور و دراز است» (ذلِكَ هُوَ الضَّلالُ الْبَعِيدُ).
 (آيه 19)- آفرينش براساس حق است: به دنبال بحث از باطل در آيه قبل و اين كه همچون خاكستر پراكنده و بى قرار است كه دائما با وزش باد از نقطه اى به نقطه ديگر منتقل مى شود، در اين آيه سخن از حق و استقرار آن به ميان آمده است.
روى سخن را به پيامبر صلّى اللّه عليه و آله به عنوان الگويى براى همه حق طلبان جهان كرده، مى گويد: «آيا نديدى كه خداوند آسمانها و زمين را به حق آفريده است؟ (أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ بِالْحَقِّ).
 «حقّ» به معنى «مطابقت و هماهنگى» است. و در اينجا ساختمان عالم آفرينش، آسمان و زمين، همگى نشان مى دهد كه در آفرينش آنها، نظام و حساب و حكمت و هدفى بوده است، نه خداوند به آفرينش آنها نياز داشته و نه كمبودى را با آن مى خواهد در ذات خود برطرف سازد چرا كه او بى نياز از همه چيز است.
سپس اضافه مى كند؛ دليل بر اين كه نيازى به شما و ايمان آوردن شما ندارد اين است كه: «اگر اراده كند شما را مى برد و خلق تازه اى (به جاى شما) مى آورد» (إِنْ يَشَأْ يُذْهِبْكُمْ وَ يَأْتِ بِخَلْقٍ جَدِيدٍ).
خلقى كه همه ايمان داشته باشند و هيچ يك از كارهاى نادرست شما را انجام ندهند.
 (آيه 20)- «و اين كار براى خدا به هيچ وجه مشكل نيست» (وَ ما ذلِكَ عَلَى اللَّهِ بِعَزِيزٍ).
شاهد اين سخن آن كه در سوره نساء آيه 131- 133 مى خوانيم: «اگر شما